|
آداب مهماندارى
پس از اين كه فردى براى مهمانى دعوت شد، يا خود بر اين امر تصميم گرفت، او و ميزبانش بايستى مسؤوليّتهايى را نسبت به يكديگر بر عهده گيرند، عمده اين وظايف بر محور «عدم تكلّف» مىچرخد، يعنى ميزبان از مرز توان خويش سستى و تجاوز نكند و مهمان نيز به همان نسبت از ميزبان انتظار داشته باشد. اين معيار را امام صادق عليه السلام اين گونه بيان مىكند:
«الْمُؤْمِنُ لا يَحْتَشِمُ مِنْ أَخيهِ، وَ ما أَدْرى أَيُّهُما أَعْجَبُ؟! الَّذى يُكَلِّفُ أَخاهُ إِذا دَخَلَ عَلَيْهِ أَنْ يَتَكَلَّفَ لَهُ أَوِ الْمُتَكَلِّفُ لِأَخيهِ» «2»
مؤمن از برادرش رودربايستى ندارد، نمىدانم كدام عجيبتر است؟! آن كه برادرش را وامىدارد تا وقتى بر او وارد شد، برايش به زحمت افتد، يا آن كه به خاطر برادر (ميهمانش) خود را به رنج مىافكند؟
اينك به برخى از آداب مهماندارى مىپردازيم:
1- تكريم مهمان؛ شايسته است كه ميزبان با روى گشاده به استقبال مهمان برود و در طول مهمانى با سخنانى خوش او را مسرور سازد، وسائل آسايش و راحتى وى را آن گونه كه مناسب عادت پسنديده زمانش باشد، فراهم ساخته و در اختيار او قرار دهد، مهمان را به كار نگيرد و از رفتارى كه سرباربودن مهمان را برساند بپرهيزد، در بهداشت و پاكيزگى غذا، ظرفها و محلّ پذيرايى از مهمان دقّت كند. در فراهمكردن اسباب بازگشت او عجله نكند، امّا اگر خودش تصميم به رفتن گرفت، بدرقهاش نمايد. رسول گرامى اسلام فرمود:
«مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ تَمْشِىَ مَعَهُ فَتُخْرِجَهُ مِنْ حَريمِكَ إِلَى الْبابِ» «1»
از جمله حقوق مهمان اين است كه همراه او بروى و تا درب منزلت او را بدرقه كنى.
از امام عسكرى عليه السلام نقل شده كه پدر و پسرى مهمان امير مؤمنان عليه السلام شدند. حضرت آن دو را در بالاى مجلس نشانيد و خود به احترام آنها در برابرشان نشست و دستور داد غذا آوردند.
پس از صرف غذا قنبر طشت و آفتابه و حولهاى آورد تا دستشان را بشويد. امام عليه السلام از جا برخاست و آفتابه را از قنبر گرفت تا خود دست پدر را بشويد. مرد خود را به قدم امام افكنده عرض كرد: شما روى دست من آب بريزيد در حالى كه خدا مرا مىبيند؟
حضرت فرمود: «بنشين و دست خود را بشوى، خدا هم مىبيند كه برادرت كه با تو فرقى ندارد به تو خدمت مىكند.» مرد اطاعت كرد و نشست.
امام چنين ادامه داد: «تو را به حقّ بزرگى كه بر گردنت دارم قسم مىدهم، چنان آرام بنشين و دست خود را بشوى كه گويى قنبر روى دستت آب مىريزد.» پس از شستن دست او آفتابه را به فرزندش محمّد حنفيّه داد و فرمود: «فرزندم! اگر اين جوان تنها آمده بود، خودم روى دستش آب مىريختم، ليكن خداوند دوست ندارد كه پدر و پسر وقتى در كنار هم هستند به يك اندازه احترام شوند. اكنون كه پدر دست پدر را شست، تو هم دست پسر را بشوى». محمد برخاست و دست پسر را شست.
آن گاه امام عسكرى عليه السلام افزود:
«فَمَنِ اتَّبَعَ عَلِيّاً عَلى ذلِكَ فَهُوَ الشّيعِىُّ حَقّاً» «1»
هر كس (در تكريم و احترام مهمان) به اين گونه از على عليه السلام پيروى كند، شيعه حقيقى خواهد بود.
2- رعايت حال مهمان؛ به طور معمول مهمان در خانه ميزبان تا اندازهاى در تناول غذا، حيا مىكند. از اين رو، ميزبان بايد طورى برخورد كند كه او خجالت نكشد. به عنوان مثال، از اينكه او غذا خورده يا نه؟ غذا ميل دارد
يا نه؟ و ... نپرسد. امام صادق عليه السلام فرمود:
«لا تَقُلْ لِاخيكَ إِذا دَخَلَ عَلَيْكَ أَكَلْتَ الْيَوْمَ شَيْئاً وَ لكِنْ قَرِّبْ إِلَيْهِ ما عِنْدَكَ» «1»
به برادرت كه بر تو وارد شدهاست نگو: «آياامروز چيزى خوردهاى؟» بلكه هرچه خوردنى دارى نزد او بياور ....
در صورت امكان با مهمان غذا بخورد و اين دسته و آن دسته، فقر و غنا، كوچكى و بزرگى و مانند آن را بهانه جداسازى سفره مهمانى قرار ندهد.
براى پذيرايى، غذاى كافى و مناسب فراهم سازد، نه كم كه مهمان گرسنه دست بكشد و نه زياد كه اسراف شود. زيادبودن مهمانان و حجم كارها سبب نشود كه در تهيّه غذا و انجام پذيرايى از كيفيّت آن كاسته شود.
يكى ديگر از آداب مهمانى اين است كه ميزبان پيش از مهمان شروع به خوردن غذا كند و بعد از او دست بكشد. در اين باره رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرموده است:
«صاحِبُ الرَّحْلِ يَشْرَبُ اوَّلَ الْقَوْمِ وَ يَتَوَضَّأُ أخِرَهُمْ» «2»
صاحب خانه (ميزبان) قبل از ديگران شروع كند و بعد از آنها دست بشويد.
|