عوامل گسترش مهمان‏دارى‏
مهمان‏دارى علاوه بر ارزش و ثوابى كه در دنيا و آخرت براى ميزبان دارد، در پيوند صفا و صميميّت بين مؤمنان نيز نقش به‏سزايى ايفا مى‏كند. از اين رو، ائمه اطهار عليه السلام در گسترش آن تأكيد داشته و گاهى در ديدار با مؤمنان، از اين مهمّ پرس و جو مى‏كردند. يكى از ياران امام صادق عليه السلام مى‏گويد: حضرت‏ به من فرمود: آيا برادرانت را دوست مى‏دارى؟ گفتم: بلى! فرمود: به فقراى ايشان سودى مى‏رسانى؟ گفتم آرى! سپس فرمود:
«أَما أَنَّهُ يَحِقُّ عَلَيْكَ أَنْ تُحِبَّ مَنْ يُحِبُّ اللَّهَ، أَما وَاللَّهِ لا تَنْفَعُ مِنْهُمْ أَحَداً حَتَّى تُحِبَّهُ؛ تَدْعُوهُمْ إِلى‏ مَنْزِلِكَ؟»
بر تو سزاوار است كه دوست بدارى كسى را كه خدا را دوست مى‏دارد، به خدا سوگند تا فردى از آن‏ها را دوست نداشته باشى، سودى به او نمى‏رسانى. (سپس پرسيد:) آيا آن‏ها را به منزلت دعوت مى‏كنى؟
او به اين پرسش امام عليه السلام نيز پاسخ مثبت داده، گفت:
من غذا نمى‏خورم، مگر اين كه با من دو يا سه مرد يا بيش‏تر غذا بخورند. «1»
اينك به برخى از عوامل گسترش مهمان‏دارى مى‏پردازيم:
1- توجّه به منزلت ميهمان؛ ميهمان «هديّه» اى است گران‏بها كه خداى مهربان به سوى نيكان مى‏فرستد، مقدمش مايه بركت و آمرزش است. امام صادق عليه السلام در اين باره به يكى از يارانش فرمود:
«فَضْلُهُمْ عَلَيْكَ أَعْظَمُ مِنْ فَضْلِكَ عَلَيْهِمْ»
فضل و برترى آن‏ها بر تو، بزرگ‏تر است از برترى تو بر آن‏ها.
او عرض كرد: من آن‏ها را به منزلم فرا مى‏خوانم، به ايشان غذا مى‏دهم، سيرابشان مى‏كنم، خانه‏ام را براى ايشان آماده مى‏كنم، چگونه آن‏ها بر من افضلند؟
حضرت فرمود:
«إِنَّهُمْ إِذا دَخَلُوا مَنْزِلَكَ دَخَلُوا بِمَغْفِرَتِكَ وَ مَغْفِرَةِ عِيالِكَ وَ إِذا خَرَجوُا مِنْ مَنْزِلِكَ خَرَجُوا بِذُنُوبِكَ وَ ذُنُوبِ عِيالِكَ» «1»
زيرا آن‏ها با ورودشان به منزل تو، بخشش و آمرزش را براى تو و خانواده‏ات (به ارمغان) مى‏آورند و با رفتنشان، گناهان تو و خانواده‏ات را مى‏زدايند.
2- كاستن از توقّعات؛ يكى از عوامل مهمّ در گسترش مهمان‏دارى كاستن از توقّعات است. اولياى گرامى اسلام در مورد مهمانى، قبل از پذيرش دعوت، با ميزبان شرط مى‏كردند كه خود و خانواده‏اش را در تنگنا قرار ندهد، چنان كه نقل شده، شخصى حضرت على عليه السلام را به منزلش دعوت كرد. آن حضرت دعوت ميزبان را با سه شرط پذيرفت و فرمود:
لا تُدْخِلْ عَلَىَّ شَيْئاً مْن خارِجٍ وَ لا تَدَّخِرْ عَلَىَّ شَيْئاً فِى الْبَيْتِ وَ لا تَجْحَفَ بِالْعِيالِ» «2»
از بيرون چيزى برايم تهيّه مكن و آنچه در خانه دارى از من دريغ مَورز و بر خانواده‏ات سخت مگير.
3- احترام به دعوت؛ شخصى كه به قصد بزرگ‏داشت اين سنّت، به دعوت ديگران مى‏پردازد، انتظار دارد، آنان نيز به دعوت او به ديده احترام بنگرند و پس از دريافت آن تا سرحدّ امكان در اجابت دعوت بكوشند و مسائلى از قبيل دورى راه، فراوانى اشتغال، عدم رعايت تشريفات دعوت و مقام و موقعيّت اجتماعى خود را بهانه نپذيرفتن دعوت قرار ندهند. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:
«أُوصِى الشَّاهِدَ مِنْ أُمّتى‏ وَ الْغائِبَ أَنْ يُجيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلى‏ خَمْسَةِ أَمْيالٍ وَ لايَمْنَعُهُ صَوْمُ التَّطَوُّعِ عَنِ الْإِجابَةِ بَلْ يَحْضُرُ» «1»
به حاضر و غايب از امّتم سفارش مى‏كنم كه دعوت مسلمان را بپذيرد، اگر چه پنج ميل فاصله باشد و روزه مستحبى، او را از پذيرش باز ندارد، بلكه حاضر شود.