|
جايگاه صله رحم در اسلام
پيش از پرداختن به اهمّيّت صله رحم در اسلام، بهجاست كه نگاهى گذرا به روابط خويشاوندى و درجه احساسات و عواطف خانوادگى در غرب داشته باشيم، چنين روابطى در غرب، بىارزش تلقّى مىشود؛ بدين معنا كه فرزندان، بعد از رسيدن به سنّ رشد از پدر و مادر جدا مىشوند. اين جدايى همراه با سردى روابط است؛ بهگونهاى كه به طور معمول سالها از يكديگر بىخبرند و گاه حتّى از مرگ پدر و مادر، غمگين هم نمىشوند.وجود چنين روابط عاطفى سردى بين بستگان، پيامدهاى ناهنجارى در پى داشته و دارد. از جمله آنها مىتوان به وجود آسايشگاههاى سالمندان، پرورشگاهها و خوابگاههاى شبانه روزى و نيز رشد و تربيت روزافزون فرزندان بىعاطفه كه سبب افزايش آمار قتل، جنايت و فحشا در جوامع غربى است، اشاره كرد.
وقتى روابط عاطفى بين بستگان نزديك چنين باشد، طبيعى است كه اين گونه روابط عاطفى ميان خويشاوندان دور به مراتب ضعيفتر خواهد بود و نبودن روابط سالم عاطفى در خانوادهها، نتيجهاى جز از هم گسيختگى جوامع غربى در پى نخواهد داشت.
بدبختانه، بر اثر هجوم فرهنگ غرب، گاه در بين خانوادههاى مسلمان وبه خصوص در ميان افراد مرفّه، شاهد بروز چنين روحيههايى هستيم.
اسلام تحكيم پيوندهاى خويشاوندى و استحكام روابط خانوادگى را به شدّت مورد تأكيد و توجّه قرار داده و صله رحم و رسيدگى به بستگان را به عنوان يك ارزش اسلامى مقرّر كرده است. رسيدگى به خويشان به قدرى اهمّيّت دارد كه خداى متعال آن را در رديف پرستش خويش قرار داده، مىفرمايد:
«وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وِ بِذِى الْقُرْبى ...» «1»
و خدا را بپرستيد و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد و به پدر و مادر و خويشان نيكى كنيد.
در جاى ديگر مىفرمايد:
«وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذى تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقيباً» «2»
بترسيد از آن خدايى كه به نام او از يكديگر درخواست مىكنيد و درباره ارحام كوتاهى نكنيد، همانا خداوند مراقب شماست.
رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره اهمّيّت آن فرمود:
«أُوصِى الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتى وَالْغائِبَ مِنْهُمْ وَ مَنْ فى أَصْلابِ الرِّجالِ وَ أَرْحامِ النِّساءِ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ أَنْ يَصِلَ الرَّحِمَ وَ إِنْ كانَتْ مِنْهُ
عَلى مَسيرَةِ سَنَةٍ فَإِنَّ ذلِكَ مِنَ الّدينِ» «1»
به آنان كه حاضرند و آنان كه غايبند و آنان كه از صلبهاى مردان و رحمهاى زنان تا روز قيامت به دنيا مىآيند، سفارش مىكنم كه صله رحم نمايند، گرچه مستلزم پيمودن يك سال راه باشد، زيرا صله رحم (يكى) از (مسائل مهم) دين است.
امير مؤمنان على عليه السلام نيز به فرزندش چنين سفارش مىكند:
«أَكْرِمْ عَشيرَتَكَ، فَإِنَّهُمْ جَناحُكَ الَّذى بِهِ تَطيرُ، وَ أَصْلُكَ الَّذى إِلَيْهِ تَصيرُ، وَ يَدُكَ الَّتى بِها تَصُولُ» «2»
خويشانت را گرامى بدار، زيرا آنان بال و پَرِ تو هستند كه با آنان پرواز مىكنى و اصل و ريشه تو مىباشند كه به ايشان باز مىگردى (از آنان كمك گرفته و به آنها سرفرازى) و دست (ياور) تو هستند كه با آنها (به دشمن) حمله مىكنى (و پيروز مىشوى).
اين همه تأكيد و سفارش نسبت به صله رحم در قرآن و احاديث، بيانگر ضرورت و نقش حياتى آن است. در منابع فقهى ما نيز چنين آمده است: «صله رحم مطلقاً واجب است هر چند كه خويشاوندان انسان مرتد يا كافر باشند.» «3» به عبارت ديگر كفر و فسق سبب سقوط حق خويشاوندى نمىشود، بلكه صله رحم در اين گونه موارد نيز امرى پسنديده است و چه بسا موجب هدايت و نجات بستگان از گمراهى شود.
راوى مىگويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: «كسانى با من خويشاوندى دارند، امّا با من همعقيده نيستند، آيا براى آنان بر عهدهام حقّى است؟ فرمود:
بلى؛ حق خويشاوندى را چيزى قطع نمىكند و اگر با تو همعقيده باشند، براى آنان دو حق است؛ يكى حقّ خويشاوندى و ديگرى حقّ اسلام. «1»
|