|
انگيزههاى خشم و روشهاى درمان آن
براى مهار خشم و درمان آن، بايد انگيزههايى را كه موجب پيدايش خشم مىشود، بشناسيم. علل و عواملى كه ممكن است، زمينهساز خشم شوند يا آن را تشديد مىكنند بسيارند، ولى مىتوان آنها را به دو گروه كلّى تقسيم كرد:
1- عوامل درونى كه ريشه آنها به خود شخص برمىگردد و از درون وجود او سرچشمه مىگيرد؛ مانند كبر، عجب، حرص، حسد، شوخىهاى ركيك و ....
2- عوامل بيرونى كه از خارج موجب انگيزش خشم انسان مىشود.
عوامل درونى را بايد با خودسازى و تزكيه نفس ريشهكن ساخت. ولى عوامل خارجى را چون هم گستردهاند و هم در اختيار ما نيستند، كمتر مىتوان كنترل كرد. با وجود اين، انسان بايستى اراده خود را طورى تقويت كند و بر غريزه خشم خويش طورى مسلّط شود كه اين غريزه در چنين مواقعى تابع عقل و اراده او شود، نه حاكم بر آن.
آنچه ذكر شد، مربوط به ريشهكنسازى اسباب و عللى است كه خشم را برمىانگيزد و موجب بروز آن مىگردد، ليكن بايد ديد، اگر با رعايت مسائل فوق، باز هم نيروى غضب تهييج شد و آتش خشم زبانه كشيد، چه بايد كرد؟
در اين خصوص دستورات جزئىترى از اولياى بزرگوار اسلام رسيده كه برخى را يادآور مىشويم:
1- يادآورى فضيلت كظم غيظ، عفو و بردبارى و نيز پاداش عظيمى كه خداى متعال براى دارندگان اين صفات تعيين كرده، از جمله اينكه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:
«مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذابَهُ» «1»
آن كه خشم خود را باز دارد، خداوند عذاب خود را از ا و باز خواهد داشت.
2- يادآورى عظمت عذاب الهى، گستردگى قدرت و حاكميّت او و اينكه توانايى انسان بر كسى كه مورد خشم او قرار گرفته، در برابر قدرت لايزال خداوند نسبى و ناچيز است و نياز او به عفو و اغماض الهى به مراتب بيشتر از نياز مردم به عفو اوست. در اين باره امام صادق عليه السلام چنين فرمود:
«إِنَّ فِى التَّوْراةِ مَكْتُوباً يَا ابْنَ أدَمَ، اذْكُرْنى حينَ تَغْضَبُ، أَذْكُرْكَ عِنْدَ غَضَبى ...» «1»
در تورات نوشته شده: اى فرزند آدم، مرا به هنگام خشم خويش به ياد آور تا تو را به هنگام خشم خود ياد آورم.
3- پناهبردن به خدا از شرّ شيطان و وسوسههاى او، به اينكه بگويد: «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ» و اين دستورى است كه گاهى رسول خدا صلى الله عليه و آله به افراد خشمگين مىفرمود. «2»
4- وضوگرفتن يا غسلكردن با آب سرد نيز در فرونشاندن آتش خشم مؤثّر است. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:
«إِذا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأْ بِالْماءِ الْبارِدِ، فَإِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النَّارِ» «3»
هرگاه يكى از شما را خشم فرا گرفت، با آب سرد وضو بگيرد، زيرا خشم از آتش است.
5- سكوت و آرامش نيز در پيشگيرى از خشم مؤثّر است.
على عليه السلام فرمود:
«وَ داوُوا الْغَضَبَ بِالصَّمْتِ» «1»
خشم را با سكوت درمان كنيد.
6- تغيير وضعيّت از حالت ايستاده به نشسته يا بهعكس نيز در برخى از روايات توصيه شده است.
امام باقر عليه السلام فرمود:
«أَيُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَ هُوَ قائمٌ فَلْيَجْلِسْ، فَإِنَّهُ سَيَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّيْطانِ وَ إِنْ كانَ جالِساً فَلْيَقُمْ» «2»
هر كه در حال ايستاده خشمگين شد، زود بنشيند، با اين كار، وسوسه شيطان از بين مىرود و نيز اگر نشسته است، زود برخيزد.
|