|
نشانههاى عدالت
جامعه انسانى از افراد مختلف با ويژگىهاى اخلاقى و روحى خاص و نيازهاى گوناگونى تشكيل شده و روشن است كه در زندگى اجتماعى، برخورد افكار، منافع و ... پيش مىآيد. در اين برخوردهاست كه بايد عدالت به مفهوم اجتماعى و اخلاقى آن به نيكوترين شكل رعايت شود، تا افراد جامعه با آرامش، اعتماد و علاقهمندى به يكديگر؛ مسير رشد و تعالى را طى كنند.
بر اين اساس، انسان عادل كسى است كه در برخوردهاى اجتماعى و در رفتار با ديگران، به عدالت پاىبند باشد، وظيفه خود را نسبت به ديگران به خوبى انجام دهد، با هر فردى رفتارى در خور شأن او داشته، حق ديگران را ادا كند و از كوچكترين توهين، دلشكنى و ستم دورى جويد. آراستهشدن افراد جامعه به اين ويژگىهاى برجسته كه حاكى از عدالت آنان است، موجب
مىشود كه فعّاليّتهاى اجتماعى با همكارى و همدلى بيشترى انجام پذيرد. على عليه السلام در ضمن نامهاى به يكى از واليان خود با تأكيد بر عدالت در برخورد با ديگران به نشانههاى آن اشاره كرده، مىفرمايد:
«وَاخْفِضْ لِلرَّعِيَّةِ جَناحَكَ وَابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَكَ وَ أَلِنْ لَهُمْ جانِبَكَ وَ اسِ بَيْنَهُمْ فِى اللَّخْطَةِ وَالنَّظْرَةِ وَالْإِشارَةِ والتَّحِيَّةِ حَتّى لا يَطْمَعَ الْعُظَماءُ فى حَيْفِكَ وَ لا يَيْأَسَ الضُّعَفاءُ مِنْ عَدْلِكَ ...» «1»
در برابر مردم، فروتن و با آنان گشادهرو و ملايم باش؛ مساوات را حتّى در گردش چشم و نگاه و اشاره و سلام نيز رعايت كن، تا بزرگان و صاحبنفوذان براى تجاوز بر تو طمع نكنند و ناتوانان از عدالتت نوميد نشوند.
امام صادق عليه السلام، عادلترين مردم و نشانه عدالت آنها را چنين معرفى مىكند:
«أعْدَلُ النَّاسِ مَنْ رَضِىَ لِلنَّاسِ ما يَرْضى لِنَفْسِهِ وَ كَرِهَ لَهُمْ ما يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ» «2»
عادلترين مردم كسى است كه آنچه را براى خود مىپسندد، براى مردم نيز بپسندد و آنچه رابر خود روا نمىدارد، بر مردم نيز روا ندارد.
امام رضا عليه السلام از پدرانش به نقل از رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمايد:
«مَنْ عامَلَ النَّاسَ فَلَمْ يَظْلِمْهُمْ وَ حَدَّثَهُمْ فَلَمْ يَكْذِبْهُمْ وَ وَعَدَهُمْ فَلَمْ يَخْلِفْهُمْ فَهُوَ مِمَّنْ كَمُلَتْ مُرُوَّتُهُ وَ ظَهَرَتْ عِدالَتُهُ وَ وَجَبَتْ أخُوَّتُهُ وَ حَرُمَتْ غيبَتُهُ» «1»
كسى كه در رفتار با مردم به آنان ستم روا ندارد، در گفتارش به آنان دروغ نگويد، در وعدهاىكه به آنها مىدهد، خلاف نكند، چنين كسى جوانمردىاش تمام، عدالتش آشكار، برادرى با او واجب و غيبت از او حرام است.
با توجّه به سخنان ارزشمند پيشوايان بزرگ اسلام درمىيابيم كه زمانى جامعه اسلامى روى سعادت و آرامش را خواهد ديد كه تمامى افراد آن به صفت عدالت، آراسته شده و در گفتار و رفتارشان به آن پاىبند باشند. در چنين جامعهاى صفا، صميميّت و اعتماد در بين افراد موج مىزند و همگى در مسير رشد و كمال و در جهت تقرّب به خداى عادل به پيش مىروند.
|