درس دوم: تفكّر
تفكر در لغت به معنى «انديشيدن» «1» است. و حقيقت آن: «يك نحو سير در معلومات موجود است، تا از اين راه مجهول يا مجهولهايى معلوم گردد». «2»مرحوم فيض در بيان حقيقت تفكّر مىگويد:
معنى فكر احضار دو امر معلوم در ذهن، براى رسيدن به معرفت سوم است. مثلًا، كسى مىخواهد نسبت به اين مسأله معرفت پيدا كند كه آخرت براى انتخاب، از دنياى زودگذر بهتر است، يك راه آن است كه به گفتار ديگران اعتماد نمايد؛ و در حقيقت مقلّد ديگران باشد. راه ديگر اين است كه بداند آنچه باقى ماندنى است براى انتخاب اولى است و از طرفى اين را هم بفهمد كه آخرت، باقى و ماندنى است. در نتيجه از اين دو مقدّمه، معرفت سوّمى براى او حاصل مىشود كه آخرت براى انتخاب سزاوارتر است. اين نتيجه را در سايه آن دو مقدّمه معلوم به دست مىآورد و كشف مىكند. نام اين عمل تفكّر است. «3»البتّه «ترتيب مقدمات معلوم براى كشف امر مجهول» بايد با رعايت قوانين مربوط به علم منطق، باشد كه راه و «روش تفكّر صحيح» را به ما نشان مىدهد و گرنه چه بسا فكر ما در نتيجهگيرى دچار خطا شود.
|