|
شرايط احسان كامل
احسان در هر شرايطى، نيكو و پسنديده است ولى چون مؤمن، هر عملى را براى كسب رضاى الهى انجام ميدهد، بايد شرايط كمال و قبولى آن را نيز مراعات كند تا در دام شيطان گرفتار نشود و عملش بدون پاداش نماند.
امام على عليه السلام براى كامل شدن احسان سه چيز را شرط دانسته و فرموده است:
«الْمَعْرُوفُ لا يَتُمُّ الَّا بِثَلاثٍ، بِتَصْغيرِهِ وَ تَعْجيلِهِ وَ (سَتْرِهِ) فَانَّكَ اذا صَغَّرْتَهُ فَقَدْ عَظَّمْتَهُ وَ اذا عَجَّلْتَهُ فَقَدْ هَنَّأْتَهُ وَ اذا سَتَرْتَهُ فَقَدْ تَمَّمْتَهُ» «1»
كار نيك، كامل نمىشود مگر به سه چيز: كوچك دانستن، تسريع و پنهان داشتن آن؛ چرا كه وقتى آن را كوچك بشمرى (در واقع) بزرگش كردهاى و وقتى تسريع كردى، آسانش نمودهاى و هنگامى كه پنهانش دارى، كاملش كردهاى.
آثار احسان در كلام اميرمؤمنان (ع) احسان، علاوه بر اثر بخشى اجتماعى و اشاعه خير و نيكى در جامعه، براى محسن نيز آثار ارزشمند متعددى دارد كه با استمداد از سخنان اميرمؤمنان عليه السلام به پنج نمونه آن اشاره مىكنيم:
1- نامدارى و عمر طولانى؛ نيكوكارى به طور طبيعى نام نيكوكار را در ميان مردم منتشر مىكند و احسان شوندگان و ديگران با زبان حال و مقال بهروزى و عمر او را از خدا مىطلبند:
«كَثَرَةُ اصْطِناعِ الْمَعْرُوفِ تَزيدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَنْشُرُ الذّكْرَ» «2»
فراوانى كار نيك، عمر (نيكوكار) را زياد و ياد و آوازه (او) را منتشر مىكند.
2- فراوان شدن ياران؛ جامعه، خود را نسبت به نيكوكاران بدهكار مىداند و هر كس تلاش مىكند به نحوى احسان آنها را تلافى كند، از اين رو، ياران و خدمتگزاران او زياد مىشوند:
«مَنْ كَثُرَ احْسانُهُ كَثُرَ خَدَمُهُ وَ اعْوانُهُ» «1»
كسى كه زياد احسان كند، خدمتگزاران و يارانش فراوان مىشوند.
3- خوش فرجامى؛ سرو كار محسن همواره با نيكى هاست از اين رو كارهايش آسان انجام مىگيرد و فرجام خوشى در انتظار اوست:
«مَنْ احْسَنَ الَى النَّاسِ حَسُنَتْ عَواقِبُهُ وَ سَهُلَتْ لَهُ طُرُقُهُ» «2»
هر كس به مردم، احسان كند، عاقبتش نيكو مىشود و كارهايش به آسانى انجام مىگيرد.
4- حيات جاويد؛ بيرون آمدن از محدوده تنگ نفع پرستى و گام نهادن در احسان به ديگران، پيوستن به عالم ملكوت و يافتن حيات جاويد است:
«الُمحْسِنُ حَىٌّ وَ انْ نُقِلَ الى مَنازِلِ الْامْواتِ» «3»
شخص نيكوكار (هميشه) زنده است گر چه به گورستان منتقل شود.
5- توشه آخرت: دنيا مزرعه آخرت است و هر كسى در اينجا بذر نيكو بكارد به طور قطع در آن سرا، ميوه شيرين مىچيند:
«نِعْمَ زادُ الْمَعادِ الْاحْسانُ الَى الْعِبادِ» «4»
احسان به بندگان خدا، توشه خوبى براى آخرت است.
|