چگونگى اداى حقوق
بديهى است كه احقاق حق ديگران به موارد خاص يا افراد به خصوصى منحصر نمىشود، بلكه به طور عام و فراگير، هر ذى حقّى را شامل مىگردد؛ خُرد باشد يا كلان، غريبه باشد يا آشنا، مسلمان باشد يا نامسلمان، زن باشد يا مرد ... حتى در فرهنگ اسلام، حيوانات نيز حقوقى دارند كه رعايت آن بر مسلمانان، لازم است. «1» واضح است كه هر گروهى، به تناسب ارتباطى كه با انسان دارد، از حقوق شايسته خويش برخوردار مىشود كه ممكن است با حقوق گروه ديگر تفاوت داشته باشد. فرزند و
والدين، هر يك حقوقى بر گردن انسان دارند كه برخى مشترك و برخى كاملًا متفاوت از يكديگر است، همچنين مؤمنان، حقوقى بر عهده يكديگر دارند كه بيگانگان از دين، از آن محرومند؛ رهبر، حقوقى بر عهده ملّت دارد كه ديگر مسؤولان از چنان حقوقى بهرهمند نيستند و ....
نتيجه اين كه تنوع و گوناگونى حقوق، سبب تعدّد راههاى احقاق و اداى آن مىشود. به طور مثال» حق خدا آن است كه فرمانش را اطاعت كند و از نافرمانى او (گناه) بپرهيزد.
|