|
رأفت مؤمنان نسبت به يكديگر
مؤمنان همواره از دو محور خدا و پيامبر، مورد رأفت و مهربانىاند؛ خداوند از درياى بيكران رحمت و نعمت خويش، بدانان تفضّل و انعام مىكند و دمادم فيض ربوبى بر مؤمنان فرو مىريزد و رسول خدا صلى الله عليه و آله نيز با دلى رؤوف و مهربان، مردم را براى يافتن طريق سعادت راهنمايى مىكند و پر واضح است كه هيچ گونه بخل و تنگ چشمى به درياى رحمت الهى و حريم مقدس نبوى راه ندارد، همچنين فرشتگان مقرّب الهى نيز گاه و بيگاه براى سعادت و بهروزى مؤمنان، دست به دعا بر مىدارند و چنين مىسرايند:
«... رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَىْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبيلَكَ وَقِهِمْ عَذابَ الْجَحيمِ» «2»
پروردگارا تو با رحمت و دانش خويش بر همه چيز احاطه دارى، بنابراين، كسانى را كه توبه كرده و راه تو را دنبال مىكنند، بيامرز و آنان را از عذاب دوزخ نگهدار.
بر اين اساس، مؤمنان از زمين و آسمان، مورد عنايت و رأفت قرار دارند و در سلوك الى اللّه و پيمودن راه تكامل، غرق نعمت و رحمتند، از اين رو در ميان خويش نيز بايد رشته رأفت و رحمت را برقرار و محكم سازند و نسبت به يكديگر مهربان و دلسوز باشند؛ سعادت و كاميابى همديگر را طلب كنند، برادرانه در رفع مشكلات هم بكوشند و دل خود را از محبت به ديگران مالامال سازند و خشم و نفرت خويش را ارزانى ضد خدايان نمايند. چنين امرى هم سفارش قرآن و روايات و هم خواست فطرت انسانى است:
الف- ديدگاه قرآن
قرآن كريم، ويژگى مهمّ پيروان واقعى اسلام را مهربانى نسبت به يكديگر و تنفّر و انزجار از دشمنان اسلام دانسته مىفرمايد:
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذينَ مَعَهُ اشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ ...» «1»
محمّد صلى الله عليه و آله فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند، بر كفار سختگير و با همديگر مهربانند.
پيشواى ششم در توضيح اين آيه فرموده است:
بر مسلمانان لازم است كه در پيوند و همكارى بر مهربانى و مواسات با نيازمندان و عطوفت نسبت به يكديگر تلاش كنند تا چنين شوند كه خداوند در اين آيه فرموده است. «1»
پيام لطيف اين آيه آن است كه اگر كسى ادّعاى مسلمانى كند، ولى نسبت به مؤمنان رؤوف نباشد يا نسبت به دشمنان آنان كينه و دشمنى نورزد، در واقع مسلمان نيست و در ايمان چنين افرادى بايد ترديد كرد.
اين مطلب تحت عناوينى چون «توّلى و تبّرى»- در فروع دين و «حبّ و بغض فى اللّه»- در اخلاق اسلامى- و ... مطرح است و هرگز قابل خدشه نيست.
از سوى ديگر، دوستى و مودّت مؤمنان با تقوا عطيّهاى الهى شناخته شده و در قرآن آمده است:
«انَّ الَّذينَ امَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً» «2»
مسلّماً كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام مىدهند، به زودى خداوند رحمان براى آنان محبتى در دلها قرار مىدهد.
و با صراحت مىفرمايد:
«لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْاخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كانُوا ابائَهُمْ اوْ ابْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشيرَتَهُمْ ...» «3»
هيچ گروهى را نيابى كه به خدا و روز بازپسين ايمان دارند و كسانى را كه با خدا و رسولش مخالفت كردهاند دوست بدارند. گر چه پدران يا فرزندان يا برادران يا خويشان آنها باشند!
ب- ديدگاه معصومين عليهم السلام
معصومين عليهم السلام نيز بر ضرورت دوستى و محبت مؤمنان، تأكيد دارند و آن را لازمه مسلمانى مىشمارند؛
رسول اكرم صلى الله عليه و آله، خير و سعادت امّت را در گرو محبت و مهربانى دانسته، مىفرمايد:
«لا تَزالُ امَّتى بِخَيْرٍ ما تَحابُّوا ...» «1»
امّت من مادامى كه همديگر را دوست داشته باشند، در خير و خوشى هستند.
و در سخنى ديگر فرمود:
«انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ رَحيمٌ يُحِبُّ كُلَّ رَحيمٍ» «2»
براستى كه خداوند بزرگ، مهربان است و هر انسان مهربانى را دوست دارد.
امام صادق عليه السلام به ياران خويش چنين سفارش مىكرد:
«اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا اخْوَةً بَرَرَةً مُتَحابّينَ فِى اللَّهِ، مُتَواصِلينَ،مُتَراحِمينَ، تَزاوَرُوا وَ تُلاقُوا ...» «1»
تقواى الهى پيشه كنيد و برادران خوبى باشيد، به خاطر خدا دوستدار يكديگر، متصل و مرتبط به هم و نسبت به هم مهربان باشيد، به زيارت يكديگر برويد و با هم ديدار كنيد.
ج- خواست عقل و فطرت
فطرت پاك و عقل سليم نيز بر صفت زيباى مهربانى و غمخوارى انسانها نسبت به يكديگر صحّه مىگذارد و كينهتوزى و بىمهرى نسبت به همكيشان را توبيخ مىكند رسول گرامى اسلام عليه السلام، لازمه خردناب را چنين بيان مىكند:
«رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الدّينِ التَّودُّدُ الَى النَّاسِ وَ اصْطِناعُ الْخَيْرِ الى كُلّ احَدٍ؛ بَرّ وَ فاجِرٍ» «2»
اوج خردمندى پس از ديندارى، دوستى با مردم و نيكوكارى نسبت به هر فردى است؛ [خواه آن فرد] نيكوكار باشد يا بدكار.
اميرمؤمنان عليه السلام نيز در سخنان نغزى به تشريح جنبه عقلانى دوستى و مهربانى پرداخته، مىفرمايد:
«مَنْ لَمْ يَرْحَمْ لَمْ يُرْحَمْ» «3»
هر كس مهربانى نكند، مهربانى نمىبيند.
اين يك قاعده عقلى است كه اگر افراد يك جامعه مهربان و دلسوز باشند، همه نسبت به يكديگر غمخوار و با عاطفه مىشوند در نتيجه هر كس در حالى كه خود دل رحم و رؤوف است، مورد لطف و مهربانى ديگران نيز واقع مىشود. چنانكه عكس آن نيز صادق است.
همان حضرت فرمود:
«كَما تَرْحَمُ تُرْحَمُ» «1»
همان گونه كه مهربانى كنى، مهربانى مىبينى.
نكته ديگرى را كه امام بدان اشاره كرده است، اثر وضعى بى رحمى و خشونت به انسانها و بى تفاوتى در برابر غم ديگران است كه به طور طبيعى و در قالب يك سنّت الهى، ظهور مىكند و عقل سالم نيز بدان دست مىيابد و آن اينكه:
«مَنْ لَمْ يَرْحَمِ النَّاسَ مَنَعَهُ اللَّهُ رَحْمَتَهُ» «2»
هر كس به مردم، رحم نكند، خداوند رحمتش را از او دريغ مىدارد.
|