|
آداب خيرخواهى
هر كس مىخواهد به چنين كار شريفى دست يازد بايد شرايط آن را نيز در خويشتن فراهم آورد و آن را با آداب مخصوصى به جاى آورد تا اثر مطلوب را در پى داشته باشد، در اينجا به برخى از آن آداب و شرايط به طور فشرده اشاره مىكنيم:
1- نيّت خالص
هدف نهايى ناصح، بايستى قرب به خدا باشد و بندگانش را براى رهپويى به سوى او نصيحت كند، زيرا منبع خير و بركت جز او نيست و هر كار نيكى به سوى او مىرود و به او مىپيوندد.
رسول خدا صلى الله عليه و آله نامه هايى را تنظيم كرد تا براى سران كشورهاى جهان، ارسال دارد، پيكهاى آن حضرت به خدمت رسيدند، پيامبر ضمن ابلاغ مأموريتشان، فرمود:
«انْصَحُوا لِلَّهِ فى عِبادِهِ فَانَّهُ مَنِ اسْتَرْعى شَيْئاً مِنْ امُورِ النَّاسِ ثُمَ
لَمْ يَنْصَحْ لَهُمْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ» «1»
(تنها) به خاطر خدا در ميان بندگانش خيرخواهى كنيد، زيرا اگر كسى مسؤوليت بخشى از امور مردم را به عهده گيرد و برايشان خيرخواهى نكند، خداوند بهشت را بر او حرام ميكند.
خاصيت قصد قربت اين است كه ناصح هرگز به بندگان خدا خيانت نكند و آنچه را كه صلاح است با آنان در ميان گذارد.
2- آزادگى و تديّن
نصيحت گر بايد از حرّيت و ديانت برخوردار باشد تا خيرخواهى او امضاىشرعى داشته باشد و از شائبه بزدلى و سازشكارى مصون باشد.
امام صادق عليه السلام در اينباره مىفرمايد:
«... الثَّانِيَةُ انْ يَكُونَ حُرّاً مُتَدَيّناً ... وَ اذا كانَ حُرّاً مُتَدَيِّناً اجْهَدَ نَفْسَهُ فِى النَّصيحَةِ لَكَ ...» «2»
دومين شرط اين است كه ناصح، آزاده و ديندار باشد، اگر چنين بود خود را در خيرخواهى تو به تلاش و كوشش وا مىدارد.
3- پاكى درون
ناصح بايد خود از آلودگىها پاك باشد، شيطان را از خويش دور سازد، طوق بندگى خدا را بر گردن نهد و پس از منزّه شدن از شرّ و زشتى، به خيرخواهى ديگران همّتگمارد؛ اميرمؤمنان صلوات الله عليه
باشگفتى مىپرسد:
«كَيْفَ يَنْصَحُ غَيْرَهُ مَنْ يَغُشَّ نَفْسَهُ» «1»
كسى كه به خويشتن خيانت كند، چگونه خيرخواه ديگران مىشود؟!
امام صادق عليه السلام نيز خيرخواهى از انسانهاى آلوده را بس بعيد مىداند و حتى برخى رذايل را مانع اصلى خيرخواهى معرفى كرده، مىفرمايد:
«النَّصيحَةُ مِنَ الْحاسِدِ مُحالٌ» «2»
خيرخواهى از حسود محال است.
عكس آن نيز صحيح است، يعنى كسى كه بيشتر به صفاى درون خويش بپردازد و خيرخواه خود باشد براى مردم هم بهتر خيرخواهى مىكند؛ امام على عليه السلام فرمود:
«انَّ انْصَحَ النَّاسِ انْصَحُهُمْ لِنَفْسِهِ وَ اطْوَعُهُمْ لِرَبّهِ» «3»
خيرخواهترين مردم كسى است كه براى خودش خيرخواهتر و براى پروردگارش مطيعترباشد.
4- آداب ديگر
همچنين نصيحت گر بايد موقعيت نصيحتپذير را در نظر بگيرد و با عقل و تدبير پيش رود، با زبان خوش و نرمخويى به نصيحت بپردازد، مخاطب را به جاى خويش فرض كند و هر چه براى خود مىخواهد براى او هم بپسندد و ....
|