|
ارزش و اهميت كلام
از جمله نعمتهاى پرارج و گرانقدرى كه آفريدگار جهان به انسان عطا كرده و مايه اصلى آن را با سرشت بشر درآميخته، «قدرت بيان» است. نعمت سخن گفتن، عامل مهمّى در تكامل انسانها است. در پرتو اين نعمت، علوم نظرى و تجارب عملى انسانها به يكديگر منتقل مىشود. خداى حكيم، بعد از مسأله آفرينش انسان از نعمت بيان سخن گفته و مىفرمايد:
«الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْانْسانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ» «1»
خداوند رحمان، قرآن را تعليم داد، انسان را آفريد، و به او «بيان» آموخت.
انسان با قدرت بيان و بهوسيله كلام، معلوماتى را كه در باطن اندوخته، ظاهر مىسازد و نهفتههاى درونى خود را آشكار مىكند و آنچه را كه خود ادراك كرده، به ديگران منتقل مىسازد. از اين رو، مىتوان گفت: كلام به منزله پلى است كه مغزهاى جدا از هم را به يكديگر پيوند مىزند و كالاى ارزشمند علم را از اين راه به مغزها مىرساند و ديگران را نيز عالم و آگاه مىكند. از امام سجاد عليه السلام پرسيدند: سخن و سكوت كداميك بر ديگرى برترى دارد؟ حضرت در پاسخ فرمود:
براى هر يك از اين دو آفتهايى است، ولى اگر از آفت مصون و سالم باشند، كلام افضل و برتر است. زيرا خداوند هيچ يك از پيامبرانش را به سكوت مبعوث نكردهاست، بلكه آنها مأموريت داشتند با مردم سخن بگويند و با بيان خود آنان را به صلاح و رستگارى دعوت كنند و نيز هيچ كس با سكوت، مستحقّ بهشت و لايق ولايت الهى نمىشود و از عذاب دوزخ مصون نمىماند. نيل به رحمت الهى و نجات از عذاب او در پرتو سخن گفتن است. من هرگز ماه را نظير آفتاب قرار نمىدهم ....
شما فضل سكوت را با كلام توصيف مىكنى، در حالى كه هرگز فضل كلام را با سكوت نمىتوان توصيف كرد. «1»
روشن است كه اين نعمت ارزشمند به همان ميزان كه در ترقّى و كمال آدمى مؤثر است، در صورت عدم كنترل نيز، موجب سقوط و تباهى او مىشود از على عليه السلام پرسيدند، زيباترين مخلوقات خدا كدام است؟ فرمود: «كلام». گفتند: «زشتترين آنها كدام است؟» باز هم فرمود: «كلام»، سپس فرمود:
«بِالْكَلامِ ابْيَضَّتِ الْوُجُوهُ وَ بِالْكَلامِ اسْوَدَّتِ الْوُجُوهُ» «2»
چهرهها با سخن سفيد مىشوند و با سخن سياه مىگردند.
كنايه از اينكه عدّهاى به خاطر كلام سنجيده و وزين خود، رو سفيد مىشوند و عدّهاى به دليل بيهودهگويى، پرگويى، غيبت، دروغ و ... روسياه و سرافكنده مىگردند.
شخصى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله درخواست نصيحت كرد. حضرت به او فرمود: «زبانت را حفظ كن.» دوباره عرض كرد: «اى رسول خدا به من توصيهاى بفرما» باز هم فرمود:
«زبانت را حفظ كن.» بار سوّم درخواست خود را تكرار كرد. آن حضرت بدو فرمود:
«وَيْحَكْ! وَ هَلْ يُكِبُّ النَّاسَ عَلى مَناخِرِهِمْ فِى النَّارِ الَّا حَصائِدُ الْسِنَتِهِمْ» «3»
واى بر تو! آيا در قيامت مردم را چيزى جز محصول زبانشان به رو در آتش مىافكند؟
|