جايگاه عفو در اسلام‏
بررسى منابع اسلامى نشان مى‏دهد كه «گذشت» يكى از اصول اساسى در برخورد با لغزش افراد است. قرآن كريم، حتّى در همان آياتى كه كيفر و مجازات را براى مجرمان و گناهكاران تشريع مى‏كند و مؤمنان را از خطر و زيان آنان برحذر مى‏دارد، گذشت و چشم‏پوشى از خطايشان را نيز به‏عنوان يك ارزش برتر مطرح مى‏سازد. به عنوان مثال، در آيه‏اى پس از بيان چگونگى حكم قصاص، مى‏فرمايد:
«فَمَنْ عُفِىَ لَهُ مِنْ اخيهِ شَىْ‏ءٌ، فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ اداءٌ الَيْهِ بِاحْسانٍ ...» «2»

اخلاق و تربيت اسلامى، ص: 124
پس اگر كسى از سوى برادر (دينى) خود مورد عفو قرار گيرد (و از قصاص او صرف نظر شود) بايد از راه پسنديده پيروى كند و (ديه را) با نيكى به عفو كننده بپردازد.
در آيه ديگرى از پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏خواهد كه به طريقه نيكو از اشتباهات مردم درگذرد:
«فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَميلَ» «1»

به طريق نيكو گذشت كن.
از امام على عليه السلام در تفسير اين آيه چنين نقل شده است: «صفح جميل، عفو بدون عتاب و سرزنش مجرم است.» «2»
پيشوايان بزرگ اسلام در سيره عملى خود، انسان‏هاى با گذشت و بزرگوارى بودند؛ چنان كه نقل شده روزى ابوهريره نزد امام على عليه السلام آمد و سخنان ناروايى به آن حضرت گفت: فرداى آن روز شرفياب شد و خواسته‏هايى را خدمت حضرت مطرح كرد.حضرت على عليه السلام همه آنها را برآورده ساخت. اين كار امام بر برخى از اصحاب گران آمد و موجب اعتراض آنان شد. آن حضرت به ايشان فرمود:
«انّى‏ لَاسْتَحْيى‏ انْ يَغْلِبَ جَهْلُهُ عِلْمى‏ وَ ذَنْبُهُ عَفْوى‏ وَ مَسْأَلَتُهُ جُودى‏» «3»
من از اينكه نادانى او بر علمم، گناه او بر عفوم و در خواست او بر بخشايشم چيره شود، شرم مى‏كنم.
امام صادق عليه السلام فرمود:
«انَّا اهْلُ بَيْتٍ، مُرُوَّتُنَا الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَنا» «4»
ما خاندانى هستيم كه، جوانمردى‏مان گذشت از كسى است كه بر ما ستم كرده است.