|
آثار ارزشمند
هر خصلت نيكوى اخلاقى، علاوه بر نيكويى ذاتى، پيامدهاى ارزشمند ديگرى نيز، دارد كه بر ارزش ذاتىاش مىافزايد. رفق و مدارا نيز چنين است. در ادامه بحث برخى از آن آثار را پىمىگيريم.
1- حراست ايمان: رسول اكرم صلى الله عليه و آله مىفرمايد:
«لِكُلِّ شَىْءٍ قُفْلٌ وَ قُفْلُ الْايمانِ الرِّفْقُ» «1»
هر چيزى قفلى دارد و قفل (نگهدار) ايمان، نرمخويى است.
2- خير دنيا و آخرت: همان حضرت مىفرمايد:
«مُنْ اعْطِىَ حَظَّهُ مِنَ الرِّفْقِ اعْطِىَ حَظَّهُ مِنْ خَيْرِ الدُّنْيا وَالْاخِرَةِ وَ مَنْ حُرِمَ حَظُّهُ مِنَ الرِّفْقِ حُرِمَ حَظُّهُ مِنَ الدُّنْيا وَالْاخِرَةِ» «2»
هر كس نصيبى از رفق و مدارا داشته باشد، سهمى از خير دنيا و آخرت را مىبرد و هر كس از سهم رفق و مدارا محروم باشد، از سهم (خير) دنيا و آخرت نيز محروم است.
انجام بسيارى از كارهاى مهم دينى و دنيايى با همكارى و همدلى مردم با يكديگر انجام مىپذيرد و لازمه چنين اقدامى، رفاقت و دوستى با مردم است و آن كه از چنين خصلتى محروم است، در واقع توان انجام كارهاى بزرگ و ثوابآور را از دست مىدهد. هر مسلمانى مىتواند با نرمخويى و زبان خوش مردم محل را اصلاح كند، مسجد بسازد، آنان را بر ضد اوباش و
تهاجم فرهنگى بسيج كند و ... در نتيجه خير دنيا و آخرت در همه اين كارها گرد آمده است.
3- آسانى كارها: بدخلقى و سختگيرى، بسيارى از كارها را مشكل مىكند و سبب لجبازى ديگران مىگردد و بعكس، نرمخويى و رفاقت و مدارا دل افراد را به دست مىآورد و بسيارى از گرههاى كور كارها را مىگشايد. امير مؤمنان عليه السلام مىفرمايد:
«الرِّفْقُ يُيَسِّرُ الصِّعابَ وَ يُسَهِّلُ شَديدَ الْاسْبابِ» «1»
ملايمت، سختىها را آسان و موانع محكم را باز مىكند.
4- محبت و عطاى الهى: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:
«انَّ اللَّهَ رَفيقٌ يُحِبُّ الرَّفيقَ وَ يُعْطى عَلَى الرِّفْقِ ما لا يُعْطى عَلَى الْعَنْفِ» «2»
خداوند (بهترين) رفيق است و اهل مدارا را دوست دارد و عطايى كه در برابر رفق و مدارا مىدهد (هرگز) در برابر خشونت نمىپردازد.
5- ايمنى از دوزخ: دوزخ هر كسى، ساخته و پرداخته اعمال زشت اوست، همانگونه كه بهشت در پاداش كارهاى نيك است. رفق و مدارا به سهم خود، انسان را از دوزخ ايمن مىسازد و به بهشت نزديك مىكند. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است:
«اتَدْرُونَ مَنْ يَحْرُمُ عَلَى النَّارِ؟ كُلُّ هَيِّنٍ لَيِّنٍ سَهْلٍ قَريبٍ» «3»
مىدانيد چه كسى به دوزخ نمىرود؟ هر نرمخوى خوش برخورد آسانگيرى كه با مردم گرم مىگيرد.
6- تداوم دوستىها: در ضربالمثلها آمده است كه: «يك دشمن زياد است و هزار دوست كم» اين سخن حكيمانه از معارف دينى و فطرت آدمى، سرچشمه مىگيرد؛ طبع انسان، به دوستى با همگان تمايل دارد مگر اينكه علل و اسباب ديگرى موجبات دشمنى را فراهم سازد. دين مقدّس اسلام نيز چنين نظرى دارد و براى تداوم دوستىها و زدودن كدورتها پيشنهادهاى متعددى نموده ازجمله نرمخويى و خوشرويى. امير مؤمنان عليه السلام مىفرمايد:
«رِفْقُ الْمَرْءِ وَ سَخائُهُ يُجَبِّبُهُ الى اعْدائِهِ» «1»
نرمخويى و سخاوت شخص، او را محبوب دشمنانش مىكند.
خاصيت نرمخويى نزد دوستان و آشنايان نيز چنين است و پيوند دوستىها را محكمتر مىكند. به داستان زير توجه كنيد:
روزى يكى از آشنايان امام سجّاد عليه السلام به آن حضرت پرخاش كرد و سخنان نكوهيده گفت. پس از رفتن آن مرد، امام به يارانش فرمود: شما پرخاش و زشتى فلانى را نسبت به من مشاهده كرديد، اينك همراه من بياييد تا پاسخ مرا هم ببينيد. سپس جملگى به درب منزل آن شخص آمدند و او را صدا زدند. مرد به خيال اينكه امام و يارانش براى تلافى آمدهاند، با آمادگى كامل از منزل خارج شد. وقتى رودرروى امام قرار گرفت، آن حضرت فرمود: «اى برادر! تو لحظاتى پيش به من چنين و چنان گفتى؛ اگر من آنچنانم كه تو گفتى، خدا از من در گذرد و اگر چنين نيستم كه تو گفتى، خدا از تو درگذرد!»
آن مرد با ديدن چنين برخورد نرم و بزرگوارانه از سوى امام، بسيار شرمنده و پشيمان شد، پيشانى امام را بوسيد و عرضه داشت: «شما از آنچه من گفتم، منزهيد. اين منم كه شايسته آن سخنان هستم!» «2»
اين درس را با سفارشى از قرآن مجيد به پايان مىبريم:
«وَ لا تَسْتَوِى الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتى هِىَ احْسَنُ فَاذَا الَّذى بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَانَّهُ وَلِىٌّ حَميمٌ» «3»
هرگز نيكى و بدى يكسان نيست، بدى را با نيكى پاسخ بده. در اين صورت [خواهى ديد] همان كسى كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى گرم و صميمى است.
همين خصلت ارزنده سبب شد كه اهداف و آرمان پيامبر صلى الله عليه و آله خيلى زود محقق گردد و در كمترين زمان ممكن اقصى نقاط عالم را درنوردد چنان كه در آيه 159 سوره آل عمران بدان تصريح شده است.
|