4. آداب جهاد
الف. اطاعت از فرماندهى: يكى از ويژگى‏هاى فرد نظامى، اطاعت از فرمانده مى‏باشد كه قوام و قدرت جنگ به آن بستگى دارد.
از مسائلى‏كه امير مؤمنان، على (ع)، در جنگ صفين با آن رو به رو گشت، سر باز زدن نيروها از اوامر فرماندهى بود. از اين رو، آنان را نفرين كرده، فرمود: «خدا شما را بكشد كه دل مرا بسيار چركين كرده‏ايد.» «4»رزمنده‏اى كه از فرمانده‏اش اطاعت نكند، وجود او در بين سپاه، نتيجه‏اى جز بى‏نظمى و هرج و مرج نخواهد داشت و سرانجامِ چنين لشكرى، حتى اگر فرمانده‏اش امام معصوم نيز باشد، جز شكست نخواهد بود.ب. خوددارى از شروع جنگ: مولاى متقيان (ع) در نبرد صفين به ياران خود فرمود: «لا تُقاتِلُوهُمْ حَتَّى يَبْدَؤُكُمْ» «1»با دشمن نجنگيد تا آنان جنگ را آغاز كنند.ج. متعرّض اسيران و افراد غيرنظامى نشدن: رهبر اسلام (ص) همواره به نيروهاى رزمى خود چنين سفارش مى‏فرمود: «لا تَقْتُلُوا شَيْخاً فانِياً وَ لا صَبيّاً وَ لَا امْرَأَةً» «2»پيرمرد فرتوت و كودك و زن را نكشيد.
امام صادق (ع) مى‏فرمايد: «لَيْسَ لِاهْلِ الْعَدْلِ انْ يَقْتُلُوا اسيراً» «3»كشتن اسيران بر انسانهاى عادل جايز نيست.د. مدارا با فراريان، مجروحان و معلولان: حضرت على (ع) در جنگ صفين به نيروهاى خود فرمود: «فَلا تَقْتُلُوا مُدْبِراً وَ لا تُصيبُوا مُعْوِراً و لَا تُجْهِزُوا عَلى جَريحٍ» «4»گريخته را نكشيد و درمانده را زخمى نكنيد و زخم خورده را از پا در نياوريد.ه. حفظ منابع طبيعى: پيامبر اكرم (ص) خطاب به لشكريانش مى‏فرمايد: «لا تُحْرِقُوا النَّخْلَ وَ لا تُغْرِقُوهُ بِالْماءِ وَ لا تَقَطَّعُوا شَجَرَةً مُثْمِرَةً وَ لا تُحْرِقُوا زَرْعاً» «5»درخت خرما را نسوزانيد و آن‏را در آب غرق نكنيد و درخت ميوه را قطع‏نكنيد و زراعتها را نسوزانيد.و. مُثلِه نكردن: امير مؤمنان (ع) فرمود: «وَ لا تَمَثَّلُوا بِقَتيلٍ» «6»بدن كشته‏اى را پاره پاره نكنيد.ز. احترام به اموال و آبروى دشمن: حضرت على (ع) مى‏فرمايد: «اذا وَصَلْتُمْ الى‏ رِحالِ الْقَومِ فَلا تَهْتِكُوا سِتْراً وَ لا تَدْخُلُوا داراً وَ لا تَأْخُذُوا شَيْئاً مِنْ امْوالِهِم» «1»هنگامى كه به شهرهاى دشمن رسيديد، پرده‏درى نكنيد و داخل منازلشان نشويد و اموالشان را نگيريد.ح. مسموم نكردن دشمن: در قوانين اسلامى مسموم كردن آب و خوراكيهاى دشمن مجاز نيست: «نَهى‏ رَسُولُ اللَّه (ص) انْ يُلْقَى السَّمُ فى‏ بِلادِ المُشْرِكينَ» «2»رسول گرامى اسلام از ريختن سم در بلاد مشركان نهى فرموده است.
ط. رعايت اصول اسلامى: جنگ در عرف انسانى و بين‏المللى، قانون خاصى دارد. به جرئت مى‏توان گفت هيچ سپاهى چون سپاه اسلام، قانون انسانى جنگ را مراعات نكرده است. در جنگ صفين، پس از آنكه سپاهيان معاويه ميان رودخانه فرات و سپاهيان على (ع) حايل شدند، امام (ع) با سخنانى آتشين نيروهاى خود را عليه ياران معاويه بسيج كرد و در حمله‏اى بى‏امان آنان‏را از كنار رودخانه دور ساخت. در اين هنگام، يكى از ياران آن حضرت گفت: اى امير مؤمنان! ما نيز آب را بر سپاهيان معاويه مى‏بنديم. ايشان فرمود: «ما براى كارى بزرگتر از اين آمده‏ايم.به خدا سوگند من آنها را به كار خودشان مكافات نمى‏كنم. آب را بر آنان بازگذاريد.» «3»اين سخن امام كه «ما براى كارى بزرگتر از اين آمده‏ايم» نمايانگر رعايت اصولى انسانى از سوى مجاهدان راه خدا در ميدان نبرد است.