4. آداب جهاد
الف. اطاعت از فرماندهى: يكى از ويژگىهاى فرد نظامى، اطاعت از فرمانده مىباشد كه قوام و قدرت جنگ به آن بستگى دارد.
از مسائلىكه امير مؤمنان، على (ع)، در جنگ صفين با آن رو به رو گشت، سر باز زدن نيروها از اوامر فرماندهى بود. از اين رو، آنان را نفرين كرده، فرمود: «خدا شما را بكشد كه دل مرا بسيار چركين كردهايد.» «4»رزمندهاى كه از فرماندهاش اطاعت نكند، وجود او در بين سپاه، نتيجهاى جز بىنظمى و هرج و مرج نخواهد داشت و سرانجامِ چنين لشكرى، حتى اگر فرماندهاش امام معصوم نيز باشد، جز شكست نخواهد بود.ب. خوددارى از شروع جنگ: مولاى متقيان (ع) در نبرد صفين به ياران خود فرمود: «لا تُقاتِلُوهُمْ حَتَّى يَبْدَؤُكُمْ» «1»با دشمن نجنگيد تا آنان جنگ را آغاز كنند.ج. متعرّض اسيران و افراد غيرنظامى نشدن: رهبر اسلام (ص) همواره به نيروهاى رزمى خود چنين سفارش مىفرمود: «لا تَقْتُلُوا شَيْخاً فانِياً وَ لا صَبيّاً وَ لَا امْرَأَةً» «2»پيرمرد فرتوت و كودك و زن را نكشيد.
امام صادق (ع) مىفرمايد: «لَيْسَ لِاهْلِ الْعَدْلِ انْ يَقْتُلُوا اسيراً» «3»كشتن اسيران بر انسانهاى عادل جايز نيست.د. مدارا با فراريان، مجروحان و معلولان: حضرت على (ع) در جنگ صفين به نيروهاى خود فرمود: «فَلا تَقْتُلُوا مُدْبِراً وَ لا تُصيبُوا مُعْوِراً و لَا تُجْهِزُوا عَلى جَريحٍ» «4»گريخته را نكشيد و درمانده را زخمى نكنيد و زخم خورده را از پا در نياوريد.ه. حفظ منابع طبيعى: پيامبر اكرم (ص) خطاب به لشكريانش مىفرمايد: «لا تُحْرِقُوا النَّخْلَ وَ لا تُغْرِقُوهُ بِالْماءِ وَ لا تَقَطَّعُوا شَجَرَةً مُثْمِرَةً وَ لا تُحْرِقُوا زَرْعاً» «5»درخت خرما را نسوزانيد و آنرا در آب غرق نكنيد و درخت ميوه را قطعنكنيد و زراعتها را نسوزانيد.و. مُثلِه نكردن: امير مؤمنان (ع) فرمود: «وَ لا تَمَثَّلُوا بِقَتيلٍ» «6»بدن كشتهاى را پاره پاره نكنيد.ز. احترام به اموال و آبروى دشمن: حضرت على (ع) مىفرمايد: «اذا وَصَلْتُمْ الى رِحالِ الْقَومِ فَلا تَهْتِكُوا سِتْراً وَ لا تَدْخُلُوا داراً وَ لا تَأْخُذُوا شَيْئاً مِنْ امْوالِهِم» «1»هنگامى كه به شهرهاى دشمن رسيديد، پردهدرى نكنيد و داخل منازلشان نشويد و اموالشان را نگيريد.ح. مسموم نكردن دشمن: در قوانين اسلامى مسموم كردن آب و خوراكيهاى دشمن مجاز نيست: «نَهى رَسُولُ اللَّه (ص) انْ يُلْقَى السَّمُ فى بِلادِ المُشْرِكينَ» «2»رسول گرامى اسلام از ريختن سم در بلاد مشركان نهى فرموده است.
ط. رعايت اصول اسلامى: جنگ در عرف انسانى و بينالمللى، قانون خاصى دارد. به جرئت مىتوان گفت هيچ سپاهى چون سپاه اسلام، قانون انسانى جنگ را مراعات نكرده است. در جنگ صفين، پس از آنكه سپاهيان معاويه ميان رودخانه فرات و سپاهيان على (ع) حايل شدند، امام (ع) با سخنانى آتشين نيروهاى خود را عليه ياران معاويه بسيج كرد و در حملهاى بىامان آنانرا از كنار رودخانه دور ساخت. در اين هنگام، يكى از ياران آن حضرت گفت: اى امير مؤمنان! ما نيز آب را بر سپاهيان معاويه مىبنديم. ايشان فرمود: «ما براى كارى بزرگتر از اين آمدهايم.به خدا سوگند من آنها را به كار خودشان مكافات نمىكنم. آب را بر آنان بازگذاريد.» «3»اين سخن امام كه «ما براى كارى بزرگتر از اين آمدهايم» نمايانگر رعايت اصولى انسانى از سوى مجاهدان راه خدا در ميدان نبرد است.
|