خلاصه‏
شب در فرهنگ اسلامى از ارزش و قداست ويژه‏اى برخوردار است و بسيارى از وقايع مهمّ و حسّاس تاريخ انبيا در شب روى داده است. توفيق خودسازى و انجام سير و سلوك در موقع شب بيشتر از روز براى انسان فراهم است.از آنجا كه رسول خدا (ص) براى ابلاغ رسالت الهى به مردم به قدرت معنوى زيادى نياز داشت، خداوند تهجّد و شب‏زنده‏دارى را براى شخص ايشان واجب كرده بود. براى ساير مؤمنان وارسته نيز شايسته و ضرورى است، تا به‏منظور پيمودن مسير سلوك و قرب الهى از اين بهترين زمينه و فرصت استفاده كنند.پاره‏اى از عبادتهاى ارزشمند كه انجام دادن آنها در شب مناسب‏تر است، عبارتند از: تفكّر، تلاوت قرآن كريم، نافله شب، دعا و استغفار، كمك به بينوايان و نگهبانى.از مهم‏ترين وظايف انسان نسبت به پروردگار ذكر و ياد اوست و از بهترين و پاكيزه‏ترين كارها در پيشگاه خدا و در عين حال مشكلترين آنهاست. آيات قرآن و روايات اهل بيت (ع) در موارد متعدد و فراوان به ذكر توصيه نموده‏اند. حقيقت ذكر آن است كه انسان همواره خود را در محضر خدا ببيند و در هر حال به ياد او باشد و نيز اوامر الهى را اطاعت نموده و از گناهان پرهيز كند.ذكر سه مرتبه دارد: قلبى، عملى و زبانى.موانع ذكر خدا متعددند؛ عواملى از قبيل: شيطان، دوستان گمراه، پيروى از هواى نفس (از جمله چشم چرانى) از جمله موانع ذكر به شمار مى‏روند. ترك ذكر خدا، موجب كدورت قلب شده شيطان را بر قلب انسان مسلّط مى‏كند و عامل هلاك آدمى مى‏شود. از اين رو، اسلام غفلت از ياد و ذكر خدا را به شدت مورد نكوهش قرار داده است.