|
تأكيد اسلام بر اخلاق نظامى
آيات و روايات متعدّد و سيره رهبران اسلام به صراحت بر لزوم وجود اخلاق حسنه در نظاميان تأكيد مىكند. چنان كه در بيشتر آياتى كه دستور و آداب جهاد مطرح شده، قيد «فى سبيل اللّه» به چشم مىخورد، به گونهاى كه چنين برداشت مىشود جهاد بدون اين ويژگى نمىتواند اسلامى و مشروع باشد. مفهوم اين «قيد»، چيزى جز اخلاص نيّت نيست كه آن يك ويژگى اخلاقى است.تهى بودن از روحيه تجاوز و كشورگشايى و كشتار بى هدف نيز از اصول جهاد اسلامى است كه حتى در حق خونخوارترين دشمنان اسلام نيز بايد مراعات شود؛ چنانكه در قرآن مجيد مىخوانيم: «وَقَاتِلُوا فى سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ» «2»و در راه خدا، با كسانى كه با شما مىجنگند، نبرد كنيد و تجاوز نكنيد كه خدا متجاوزان را دوست ندارد.و در آيهاى ديگر بر پايمردى و ياد خدا- كه دو مقوله اخلاقى اند- تأكيدكرده، مىفرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» «1»اى كسانى كه ايمان آوردهايد! هنگامى كه [در ميدان نبرد] با گروهى رو به رو شديد، ثابت قدم باشيد و خدا را فراوان ياد كنيد تا رستگار شويد.
سيره و سخن رهبران معصوم نيز چنين بوده است. امام صادق عليه السلام مىفرمايد:هرگاه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله، رزمندگان را به جبهه اعزام مىكرد، فرمانده آنان را برمىگزيد و كنار خود مىنشاند. سپس رو به افراد كرده، مىفرمود: «با نام خدا، در راه خدا و بر آيين پيامبر خدا حركت كنيد، پيمان شكنى نكنيد، خيانت نكنيد، كشتگان را مُثله نكنيد، درختان را جز در مواقع اضطرار قطع نكنيد و كهنسالان و كودكان و زنان را نكشيد.» «2»
اميرمؤمنان- صلوات اللّه عليه- نيز در جنگ جمل به نيروهاى تحت امرش چنين توصيه مىكند: «لا تَقْتُلُوا الْاسَراءَ وَ لا تَجْهَزُوا عَلى جَريحٍ وَ لا تُتْبِعُوا مُوَلِّيًا وَ مَنْ الْقى سِلاحَهُ فَهُوَ امِنٌ وَ مَنْ اغْلَقَ بابَهُ فَهُوَ امِنٌ» «3»اسيران را نكشيد، به مجروحان تير خلاص نزنيد و فرارى را تعقيب نكنيد. هر كس سلاحش را بر زمين مىگذارد. و آن كه در خانهاش را مىبندد، در امان است.اسلام براى تثبيت اين ويژگىهاى نيكو، آنها را در قالب قوانين لازم الاجرا ارائه كرده و بسيارى را جزو قوانين و حقوق جنگى قرار داده و پيروان خويش را به رعايت آنها ملزم كرده است. «4»
در دروس آينده، گوشهاى از اخلاق نظامى ترسيم خواهد شد.
|