تواضع در قرآن و روايات
ايمان و اعتقاد به خدا، تمام شؤون زندگى انسان مؤمن را در بر مىگيرد؛ چنان كه آثار بندگى خدا در رفتار و گفتار او آشكار مىشود. يكى از برجستگىهاى اخلاقى، كه قرآنكريم در وصف بندگان خدا بيان كرده، رفتار متواضعانه آنان است: «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَى الْارْضِ هَوْنًا وَ اذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلامًا» «1»بندگان خداى رحمان كسانىاند كه با تواضع بر زمين راه مىروند و چون نادانان خطابشان كنند، سخن نرم و مسالمت جويانه گويند.خداى سبحان به رهبر اسلام سفارش مىكند: «وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ» «2»
در برابر هر يك از مؤمنان، كه از تو پيروى مىكند، فروتنى كن.همچنين، در كنار وظايف متعددى كه براى فرزندان در برابر پدر و مادر ذكر كرده، فرموده است: «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ» «3»در برابرشان، از روى مهربانى، شانهها را فرو انداز (: تواضع كن).پيشوايان اسلام، ارزش تواضع را بيان و حد و مرزش را تعيين كردهاند. امام رضا عليه السلام درباره حدّ تواضع فرموده است:تواضع درجاتى دارد. از آن جمله، انسان قدر خويش را بشناسد و با دلى سالم در جايگاه خود نشيند، دوست نداشته باشد به سوى كسى رود، مگر چنان كه به سويش آيند، اگر بدى بيند، آن را با نيكى بپوشاند و فرو خورنده خشم و درگذرنده از [لغزش] مردم باشد و خداوند نيكوكاران را دوست دارد. «4»از اين رو، امام صادق عليه السلام فرموده است:از نشانههاى تواضع آن است كه در نشستن به پايين مجلس راضى باشى و با هر كس رو به رو شوى سلام كنى، نزاع و مجادله را ترك گويى گر چه حق با تو باشد، و دوست نداشته باشى كه براى تقوايى كه دارى تو را ستايش كنند. «1»رسول اكرم صلى الله عليه و آله تواضع را سبب رفع ستم از جامعه دانسته، مىفرمايد: «تَواضَعُوا حَتىَّ لا يَبْغى احَدٌ عَلى احَدٍ» «2»با يكديگر فروتن باشيد تا كسى بر ديگرى ستم نكند.نقل است كه روزى آن حضرت به يارانش فرمود: «چرا شيرينى عبادت را در شمانمىبينم!» پرسيدند: «شيرينى عبادت چيست؟» فرمود: «فروتنى.» «3»حضرت امير- سلام اللّه عليه- نيز فروتنى را از بزرگترين عبادتها بر شمرده و فرموده است: «عَلَيْكَ بِالتَّواضُعِ فَانَّهُ مِنْ اعْظَمِ الْعِبادَةِ» «4»بر تو باد تواضع، كه از بزرگترين عبادتهاست.
|