سيره علوى‏
مولى الموحدين على عليه السلام، پس از رهبر عظيم‏الشأن اسلام صلى الله عليه و آله عالى‏ترين الگوى مديريت اسلامى در همه ابعاد است. آن بزرگوار، خود در مواقع لازم قاطع، و يا ملايم برخورد مى‏كرد و از كارگزاران خود نيز مى‏خواست كه چنين باشند و خود، بهترين اسوه اين ميدان بود. آنچه در زير مى‏خوانيد، نمونه‏هاى اندكى از سيره آن امام بر حق است.
1- امام از سوى رسول اكرم صلى الله عليه و آله به سوى يمن اعزام شد تا ضمن حل و فصل امور آن سامان، معارف دين را نيز به مردم بياموزد، وقتى خبر عزيمت پيامبر صلى الله عليه و آله به سفر حج به يمن رسيد، امير مؤمنان عليه السلام نيز همراه ياران خود راهى مكه شده در نزديكى مكه، براى امر مهمّى به تنهايى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد و سپس به كاروان خود بازگشت تا به اتفاق، وارد شهر شوند. در اين اثنا مشاهده كرد كه برخى از اهل كاروان از پارچه‏هاى بيت‏المال به عنوان لباس احرام استفاده كرده‏اند، امام با قاطعيت دستور جمع‏آورى پارچه‏ها را صادر كرد و آن‏ها را بسته‏بندى كرد و در جاى خود قرار داد. همراهان امام كه اين تصميم را خوش نداشتند، نزد پيامبر صلى الله عليه و آله زبان به شكوه از على عليه السلام گشودند. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به دفاع از امام برخاست و فرمود: «ديگر نبينم كسى درباره على عليه السلام شِكوه كند! او دراجراى امر خدا قاطع است و در دين خود اهل سازش نيست!» «1»
اما از سوى ديگر، در زمان خلافت همين امام عليه السلام عسل فراوانى از منطقه همدان آوردند، آن حضرت دستور داد يتيمان را گرد آورند و به آنان اجازه داد كه از مشك‏هاى عسل هر قدر دوست دارند بخورند و خود، عسل‏ها را با پيمانه‏اى ميان مردم تقسيم مى‏كرد. از آن حضرت سؤال شد كه چرا به يتيمان چنين امتيازى داده است؟ در پاسخ فرمود: «امام و رهبر جامعه، پدر يتيمان است ...!» «2»
2- در روزهاى اوّل خلافت امام، عمرو عاص شبانه با امام ملاقات كرد و كارى خصوصى داشت. آن حضرت بى درنگ چراغ بيت‏المال را خاموش كرد تا سوخت آن، صرف گفتگوى شخصى نشود. «3» امّا در موارد ديگرى، گاه به يك نفر روستايى، تا هزار سكّه، كمك مى‏كرد. «4»از سخنان امام على عليه السلام قبل از ضربت خوردن برمى‏آيد كه آن سردار سلحشور مى‏دانست ابن ملجم مرادى قاتل او خواهد شد، امّا به او مهربانى مى‏كرد و پس از ضربت خوردن از دست آن نابكار، باز هم به فرزندانش سفارش كرد كه با او مدارا كنند، به او آب و غذا بدهند و در صورت قصاص، بيش از يك ضربه به او نزنند. «5» اين‏گونه رفتار در حالى بود كه آن امام همام، در جنگ‏هاى صدر اسلام شركت فعّال داشت و بسيارى از قهرمانان و دلاوران مشرك را به هلاكت رسانده بود.اين بخش را با سفارشى از آن امام پرصلابت و مهربان به پايان مى‏بريم كه به يكى از فرماندارانش به نام «حذيفة بن يمان» مى‏نويسد: «... وَ آمُرُكَ بِالرِّفْقِ فى‏ امُورِكَ وَاللّينِ وَالْعَدْلِ فى‏ رَعِيَّتِكَ» «6»به تو فرمان مى‏دهم كه در كارهايت، در برخورد با مردم، با مدارا و نرمى و عدالت رفتار كنى.