جايگاه بحث
غير از معصومين، ساير انسانها، كم و بيش، خواسته يا ناخواسته، در انديشه، عمل و سخن گفتن ممكن است دچار اشتباه شوند و يا ميان خوب و خوبتر يا بد و خوب يا بدتر و بد، بخش نخست را انتخاب كنند. گاهى اين خطا و اشتباه از ديد ديگران پنهان نمىماند و آنان از روى خيرخواهى، آنرا با فرد خطا كننده در ميان مىگذارند و از او مىخواهند كه كاستىهايش را جبران كند و نقاط ضعف را به قوت تبديل سازد.انسانهاى خردمند در چنين مواردى با روى باز به استقبال انتقاد كننده مىروند، سخنش را مىشنوند و اگر واقعيت داشته باشد به كار مىبندند. چنين افرادى مشمول مژده الهىاند كه مىفرمايد: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ احْسَنَهُ اولئِكَ الَّذينَ هَديهُمُ اللَّهُ وَ اولئِكَ هُمْ اولُوا الْالْبابِ» «1»
بندگان مرا بشارت بده! همانان كه سخنان را مىشنوند و از بهترين آنها پيروى مىكنند؛ آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان فرموده و آنان خردمندانند.توصيف انتقادپذيران به هدايت الهى و خردورزى، گوياى آن است كه دين و خرد بر ضرورت انتقادپذيرى اتفاق دارند و آنان كه پايبند به دين و طالب هدايت و كمالند و از انديشه سالم نيز برخوردارند، بايد انتقادها را بشنوند و ناخالصىهاى فكرى، اخلاقى و عملى خويش را جبران كنند و نه تنها از انتقاد نهراسند بلكه زمينه بروز آن را نيز فراهم سازند. امير مؤمنان عليه السلام طى سخن حكيمانهاى مىفرمايد: «لا تُكَلِّمُونى بِما تُكَلَّمُ بِهِ الْجَبابِرَةُ وَ لا تَتَحَفَّظُوا مِنّى بِما يُتَحَفَّظُ بِهِ عِنْدَ اهْلِ الْبادِرَةِ وَ لا تُخالِطُونى بِالْمُصانَعَةِ وَ لا تَظُنُّوا بِىَ اسْتِثْقالًا فى حَقٍّ قيلَ لى» «2»با من به گونهاى كه با جبّاران سخن مىگويند، سخن نگوييد و انتقاداتى را كه از افراد عصبانى، پنهان مىدارند از من دريغ مداريد و چاپلوسانه با من برخورد نكنيد و نپنداريد كه اگر انتقاد درستى به من داشته باشيد، پذيرفتن آن برايم سنگين است.اين روايت ارزشمند گوياى آن است كه مديران نظام اسلامى- در هر ردهاى كه هستند- نبايد خود را از اشتباه مصون پندارند و راه انتقاد و پيشنهاد را بر ديگران ببندند، بلكه بايد با اصرار از ديگران بخواهند كه انتقاد كنند، پيشنهاد دهند و در اداره هر چه بهتر سازمان، يكديگر را يارى رسانند.همچنين بايد دانست كه چنين روحيهاى در ميان مديران مؤمن و متديّن، قوىتر است بويژه اگرهمكاران، اهل ديانت و تقوا باشند، در چنين محيطى انتقادكردن و انتقادپذيرى، دلپذيرتر است و انسان با اطمينان بيشترى به سخنان همكاران خود گوش مىدهد. جمله معروف رسول خدا صلى الله عليه و آله كه فرمود: «الْمُؤْمِنُ مِرْآةُ الْمُؤْمِنِ» «1»ارتباط تگاتنگ ايمان و اعتقاد را بيان مىكند و اعلام مىدارد كه مؤمن بسان آينهاى صاف و صادق، خوبى و بدى برادر مؤمنش را بدون غلّ و غش بيان مىكند تا او در حفظ نيكىها و زدودن زشتىهاى خود بكوشد و راه تكامل مادى و معنوى را بهتر طى كند.
|