3- خوشبينى
اسلام، دين پاكىها و خوبىهاست؛ فطرت آدمى نيز همواره رو به سوى نيكىها دارد و از پليدى و زشتى گريزان است. انسان هميشه تلاش مىكند تا افكار، اخلاق و اعمال ناپسند خويش را از ديگران پنهان سازد و آنچه از او به ظهور مىرسد، زيبا و پسنديده باشد، چرا كه ملاك ارزيابى ديگران، نيز همين ظاهر است.قرآن مجيد نيز همگان را از جست و جوى درونى و بخش نهانى آدميان منع فرموده و اجازه نداده است كه عملكرد و صفات پنهانى افراد، به ويژه آنچه زشت و ناگفتنى است، كشف و برملا شود؛ از اين رو مىفرمايد: «يا ايُّهَا الَّذينَ امَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ انَّ بَعْضَ الظَّنِّ اثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا ...» «1»اى كسانى كه ايمان آوردهايد از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، چرا كه برخى از گمانها گناه است و [در كار ديگران] تجسّس نكنيد.از سوى ديگر، «خوشبينى» و «خوشگمانى» در زمره فضايل اخلاقى قرار دارد و همهه موظّفند اصل را بر «برائت» يكديگر بگذارند و نسبت به همديگر، خوشبين باشند، مگر اينكه دليل محكمى خلاف آن را ثابت كند. امير مؤمنان عليه السلام در اين باره مىفرمايد:
«ضَعْ امْرَ اخيكَ عَلى احْسَنِهِ حَتَّى يَأْتِيَكَ ما يَغْلِبُكَ مِنْهُ وَ لا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ اخيكَ سُوءً وَ انْتَ تَجِدُلَها فِى الْخَيْرِ مَحْمِلًا» «2»همواره براى كار برادر ايمانىات بهترين وجه و توجيه را قرار ده مگر اين كه دليلى تو را از آن منصرف كند؛ و هرگز به كلمهاى كه از دهان برادرت خارج مىشود، تا زمانى كه براى آن محمل نيكويى مىيابى، گمان بد مبر!طبق اين اصل اسلامى، مدير مسلمان موظّف است همواره، علاوه بر كارهاى خوب، كارهاى مشكوك و مشتبه دوستان، همكاران و زيردستان خود را حمل بر صحّت كند و به شدّت از بدگمانى به آنان بپرهيزد؛ چرا كه بدانديشى درباره مسلمانان از وسوسههاى شيطان و خواستههاى نفس اماره است.
|