|
تبيين واژهها
1- اخلاق
اخلاق در اصطلاح عبارت از هيأت خاصّى است كه براى نفس پيدا مىشود و در آن رسوخ مىكند و به كمك آن كارها به آسانى و بدون نياز به فكر و انديشه از انسان صادر مىشود. هرگاه هيأت مزبور به طورى ظهور پيدا كند كه كارهاى شايسته و مورد پسند شرع و عقل از آن ناشى شود، آن را (اخلاق و) خوى نيك مىنامند؛ و اگر برخلاف انتظار، از آن كارهاى نكوهيده سر بزند، آن را خوى زشت مىگويند. «1»
2- مديريّت
مديريت يعنى مجموعهاى از آگاهىهاى شكل يافته جهت ايجاد هماهنگى در يك سازمان براى بارورى بهتر برنامهها و نيل به هدفهاى مطلوب. «2»واژه «مديريت» در متون اسلامى نيامده، ولى از اصطلاحاتى مانند امامت، امارت، ولايت، سياست، رياست، سيادت و ... استفاده شده كه مفهوم مديريت از آنها فهميده مىشود و مىتوان مديريت را در سيماى آنها جست و جو كرد. برخى، مديريت اسلامى را چنين تعريف كردهاند:مديريتى كه زمينه رشد انسان به سوى «اللّه» را مطابق كتاب و سنت و سيره پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام و نيز دستاوردهاى علوم و فنون و تجارب بشرى فراهم نمايد. «3»
3- اخلاق مديريت
اخلاق را مىتوان در يك تقسيمبندى به دو نوع اخلاق عمومى و صنفى تقسيم كرد.منظور از اخلاق عمومى، شناخت فضايل و رذايل، و آراستگى به فضايل و پيراستگى از رذايل است كه عموم مردم مسلمان بايد بدان آراسته شوند. امّا همين اخلاق عمومى، در اقشار مختلف، برجستگىها، حساسيتها و ملاحظههاى ويژهاى مىطلبد. كه به مجموعه اين برجستگىها و ويژگىها «اخلاق صنفى» مىگويند.روايات اسلامى، بر برخى از فضايل براى گروه خاصى از جامعه تأكيد بيشترى دارند.
به عنوان نمونه به ذكر يك روايت اكتفا مىكنيم. رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمايد:
«الْعَدْلُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الْامَراءِ احْسَنُ؛ السَّخاءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الْاغْنِياءِ احْسَنُ؛ الْوَرَعُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الْعُلَماءِ احْسَنُ؛ الصَّبْرُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الْفُقَراءِ احْسَنُ؛ التَّوْبَةُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الشَّبابِ احْسَنُ؛ الْحَياءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى النِّساءِ احْسَنُ.» «1»عدالت نيك است، ولى از زمامداران نيكوتر است؛ سخاوت نيك است، ولى از اغنيا نيكوتر است؛ تقوا نيك است ولى از علما نيكوتر است؛ صبر نيك است، ولى از فقرا نيكوتر است؛ توبه نيك است، ولى از جوانان نيكوتر است؛ شرم نيك است، ولى از زنان نيكوتر است.با توجّه به اين مقدّمه مىتوان گفت «اخلاق مديريت» نوعى اخلاق صنفى است و منظور از آن برخى ضرورتهاى اخلاقى است كه مديران بيشتر بدان نيازمندند. تجلّى اخلاق در مديران با تجلّى آن در افراد عادّى متفاوت است. همچنين ويژگىها و دقّتهاى اخلاقى مديران نيز با ويژگىها و دقّتهاى اخلاقى افراد عادى تفاوت دارد.
|