|
سيره معصومين
بزرگواران معصوم در همه كمالات و فضايل انسانى، سرآمد روزگاران بودند، بلكه هر كمالى را در حدا اعلاى آن دارا بودند و امكان ندارد كه انسان غير معصوم، گرچه از مقام ارجمندى برخوردار باشد در يكى از فضايل اخلاقى بر معصوم برترى يابد. برهمين اساس بايد گفت پيشوايان معصوم دورانديشى و تدبير را در عاليترين درجه آن دارا بودند كه به گوشهاى زا آن درچهار محور فرهنگى، سياسى، اقتصادى و نظامى اشاره مىكنيم.
الف- فرهنگى
نظر به اينكه اسلام، دينى جاويد و جهانى است، پيشوايان معصوم، كوشش مىكردند كه اساس و بنيان فرهنگى جامعه را به طور محكم و اصولى پى ريزى كنند، ساختار آن، شكلى اصولى و الهى داشته باشد.
به همين دليل، هر چه در كوتاه مدت يا دراز مدّت، مورد نياز مسلمانان بوده، بيان كردهاند و تأكيد داشتهاند كه مخاطبان، مطالب را به آيندگان وغائبان، انتقال دهند، چه بسا آيندگان بهتر از گذشتگان آن را در يابند، مفضل بن عمر مىگويد:
حضرت صادق (ع) به من فرمود: آنچه فراگرفتهاى بنويس و در ميان برادرانت گسترش ده و هنگام مردن، كتاب هايت را به فرزندانت منتقل كن، زيرا زمانى خواهد رسيد كه مردم، جز به كتابهاى خويش انس نگيرند. «1»
و در سخنى نغز و دورانديشانه فرمود:
«احْتَفِظوُا بَكُتُبِكُمْ فَانَّكُمْ سَوْفَ مُحْتاجوُنَ الَيْها» «2»
نوشتههاى خويش را محفوظ داريد كه در آينده بدآنهانياز خواهيد داشت.
ب- سياسى
امّ سلمه، همسر رسول خدا مىگويد: پيامبر خدا (ص) وقتى گرفتارىها وسختىها ى ما (مسلمانان) را ديد، دستور به هجرت داد و فرمود: به سرزمين حبشه (اتيوپى كنونى) برويد. آنجا پادشاهى حكومت مىكند كه ستم نمىكند، در آنجا اقامت گزينيد تا خداوند شما را از اين گرفتارى نجات دهد. «3»
امير مؤمنان (ع) در ابتداى خلافت، به منبر رفت و به هواداران خويش فرمود:
«برخيزيد و ميان صفوف مردم بچرخيد وبگوييد: آيا كسى (از انتخاب من به خلافت) ناراضى است؟»
اين كار انجام شد و مردم همه يكپارچه فرياد زدند: خداوندا ما خشنود و تسليم پيامبر و پسرعمش را فرمانبردار. «1»
چنين اقدامى علاوه بر انجام يك همه پرسى حضورى و عمومى، راه هر گونه شايعه و جو سازى را بر مخالفان آن حضرت بست و به هيچ كس اجازه بهانهگيرى و سمپاشى نداد.
ج- اقتصادى
دورانديشى در امور اقتصادى زندگى نز داراى اهميّت ويژهاى است كه معصومين عليهم السلام آن را نيز مدّ نظر داشتند. امير المؤمنين (ع) مىفرمايد:
«فدع الاسراف مقتصدا و اذكر فى اليوم غداً و امسك من المال بعدر ضرورتك و قدم الفضل ليوم حاجتك» «2»
در حالى كه ميانه روى را پيشه مىكنى، اسراف را ترك كن و امروز به فكر فردايت باش، مال را به اندازه ضرورت نگه دار و اضافى آن را براى روز مبادا پس انداز كن.
رسول اكرم (ص) براى تأمين مخارج زندگى اهل بيت عليهم السلام، مزرعه «فدك» را به حضرت زهرا (س) بخشيد. امام كاظم (ع) فرمود:
حضرت صادق سلام الله عليه اموال خويش را در مكانهاى متعدد جاى مىداد.
روزى شخصى در لباس نصيحت گر به آن حضرت عرض كرد: «چرا چندين انبار ابراى اموال ساختهاى؟ اگر همه را در يك انبار جاى دهى، خرجش كمتر است و سودش بيشتر! پدرم پاسخ داد: من به اين دليل آنها را در چند جا قرار دادهام كه اگر
اتفاقى افتاد همه آنها نابود نشود! «1»
د- نظامى
تدبير و دورانديشى در كارهاى نظامى، از حسّاسيت بيشترى برخوردار است و اهل بيت عليهم السلام به طور جدّى به آن عنايت داشتند.
قبل از درگيرى در جنگ احد، پيامبر (ص)، سپاهيانش را را طورى سازمان داد كه كوه پشت سر آنان قرار گيرد، آنگاه صفهاى آنان را مرتب كرد و براى احتياطر، پنجاه تيرانداز را در دهانه شكاف كوه قرار داد و به آنان فرمود:
شما از پشت سر حمايت كنيد، زيرا بيم آن مىرود كه دشمن از اين نقطه بر ما هجوم آورد، شما هرگز موضع خود را ترك نكنيد، حتى اگر ديديد دشمن، ما را مىكشد، به كمك نياييد. (اين موضع را رها نكنيد). «2»
حضرت سيدالشهداء (ع) نيز در كربلا دستور داد خيمهها را نزديك به هم نصب كنند، به گونهاى كه طناب خيمهها داخل هم شده بود. همين طور براى دفع تهاجم دشمن دستور داد كانال حفر كردند و در آن، هيزم آتش ريختند، و هنگام نبرد نيز نيروهاى خود را آرايش وسازماندهى كرد. «3»
|