تواضع و ذلّت پذيرى
بايد توجه داشت كه مفهوم تواضع به معناى خود را از ديگران برتر دانستن و به ديگران ارج نهادن است، نه خود را خوار كردن و زير بار ذلّت رفتن! تواضع اقدامى است كه انسان داوطلبانه در برابر ديگران به خاطر امتيازاتى كه در آنان احساس مىكند، انجام مىدهد، ممكن است فردى خود را در برابر ديگران از جهتى يا جهاتى داراى امتياز ببيند، براى انكه مبادا به غررو و تكبر مبتلا شود بايد به جهات امتياز خود توجه نكند، بلكه به امتيازهاى ديگران، حتى احتمال پارهاى امتيازات در آنان توجه كند و به خاطر همان جهات امتياز، فروتنى كند؛ اما ذلّت امرى است كه معمولًا از ناحيه ديگران تحميل مىگردد و در ذلّت، فردِ ذلتپذير تحقير مىشود. اگر تواضع با ذلت همراه شود، مردود است.
تواضع در بيان قرآن
ايمان و اعتقاد به خدا، آن گونه تمام شؤون زندگى انسان مؤمن را در بر مىگيرد كه آثار بندگى خدا در رفتار و گفتار او آشكار مىشود. يكى از برجستگىهاى اخلاقى كه قرآن كريم در وصف بندگان خدا بيان كرده، رفتار متواضعانه آنان است:
«وَ عِبادُالرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَىَ الْارْضِ هَوْنا وَ اذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلوُنَ قالوُا سَلاما» «1»
بندگان خداى رحمان كسانى اند كه با تواشع روى زمين راه مىروند وچون نادان خطابشان كنند سخن نرم و مسالمت جويانه گويند.
خداوند سبحان به رهبر اسلام چنين سفارش مىكند:
«وَاخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ التَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤمنينَ» «2»
(اى پيامبر،) در برابر هر يك از مؤمنان كه از تو پيروى مىكند، فروتنى كن. همچنين در كنار وظايف متعددى كه براى فرزندان كه براى فرزندان نسبت به پدر و مادر ذكر كرده، فرموده است:
«وَاخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ» «3»
در برابرشان، از روى مهربانى، شانهها را فرو انداز (تواضع كن).
|