|
راههاى تقويت ورع
چنان كه ياد كرديم، رسيدن به هر يك از درجات ورع و دستيابى به خصلت پرهيز از امور شبهه ناك و مكروهات توفيقى ارزشمند و جايگاهى رفيع است كه هر مؤمن عاقلى آرزوى آن را در سر مىپروراند، ورع در حد كمال، خود، يكى از ويژه گيهاى پيامبر بزرگ اسلام صلى الله عليه و آله بوده و حتى در تاريخ آمده است كه پس از انتشار خبر بعثت آن حضرت، يهوديان گفتند: «در كتابهاى ما آمده است كه محمّد صلى الله عليه و آله را پروردگارش از ارتكاب حرام و شبهات، مصون خواهد داشت» «1» اينك با استفاده از روايات معصومين عليه السلام برخى از راههاى تقويت اين خصلت ارزنده را تبيين مىكنيم.
1- دقت و مراقبت: مؤمن واقعى، خود را عبد و بنده خدا مىداند و همه تلاش خويش را به كار مىگيرد تا در سراسر زندگى طبق دستور او عمل كند، به همين دليل همه عقل و هوش خود را به كار مىبندد تا كارهاى خويش را آگاهانه و مخلصانه انجام دهد و تا آنجا كه توان دارد و از دستش بر مىآيد بر خلاف رضاى الهى اقدامى نكند، از اين رو هنگام مواجهه با امور مشتبه، توقف مىكند تا از حكم خدا آگاهى يابد، زيرا به تعبير رسول گرامى اسلام صلّى الله عليه و آله:انَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْبَصَرَ النَّافِذَ عِنْدَ مَجيئىِ الشَّهَواتِو الْعَقْلَ الْكامِلَ عِنْدَ نُزُولِ الشُّبُهاتِ» «2»خداوند، هنگام رخداد شهوت ها، دقت نظر و هنگام پيشامدهاى شبهه ناك، خردمندى كامل را دوست دارد.
2- تقوا: متّقيان خداجو حريم واجبات و محرّمات را با دقّت مراعات مىكنند كه نخستين درجه ورع است آنگاه در صدد طى مدارج ديگر بر مىآيند بنابراين معنا ندارد كسى در انديشه ترك مكروه و مشتبه باشد در حالى كه مرتكب حرام مىشود همان گونه كه نمىتوان بدون طى پلّه هاى نخستين نردبان به پله هاى آخرين آن گام نهاد. مولاىمتقيان عليه السلام در اين باره مىفرمايد:
«انَّ مَنْ صَرَّحَتْلَهُ الْعِبَرُ عَمَّا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَالْمَثُلاتِ حَجَزَتْهُ التَّقْوى عَنْتَقَحُّمِ الشُّبهاتِ» «1»
كسى كه عبرت ها، گرفتارى هاى آينده را برايش ترسيم كند، تقوا او را از غوطه ور شدن در شبهات باز مىدارد.
3- چشم پوشى از دنيا: امام حسن مجتبى عليه السلام ضمن تحليل حكيمانهاى مىفرمايد:
بدان كه در حلال هاى دنيا حساب است و در حرامش عقاب و در شبهات عتاب؛ بنابراين دنيا را به منزله مردار فرض كن و به اندازه نياز، از آن بهره گير، در اين صورت، اگر آن بهره حلال باشد، تو به دنيا زهد ورزيده اى و اگر حرام باشد، چندان وبال ندارد چرا كه مانند آن است كه در موقع اضطرار گوشت مرده خوردهاى! و اگر هم عتابت كردند، عتابى اندك خواهد بود. «2»بنابراين يكى از راه هاى تقويت ورع و پرهيز از شبهه و مكروه، قطع طمع از دنيا و بسنده كردن به زندگى ساده و ثروتى اندك و در حدّ ضرورت است و بر عكس، اگر بيمارى دنيا دوستى وثروت اندوزى در جان انسان نفوذ كند، خواه ناخواه مشتبهات و مكروهات را مرتكب خواهد شد بلكه حريم محرّمات را نيز خواهد شكست.
4- كمك گرفتن از قرآن: امير مؤمنان عليه السلام در نخستين فرازهاى عهدنامه مالك اشتر به او فرمان مىدهد:انْ يَعْتَمِدَ كِتابَ اللَّهِ عِنْدَ الشُّبُهاتِ فَانَّ فيهِ تِبْيانَ كُلِّ شَيْىءٍ وهُدىً و رَحْمَةً» «3»
كه هنگام برخورد با شبهات به كتاب خدا (قرآن) تكيه كند چرا كه همه چيز در آن بيان شده و هدايت و رحمت است.اين كلام گهربار علّت اعتماد و رجوع به قرآن را اينگونه اعلام داشته كه خداوند هيچ امرى را براى انسان، بدون حكم و مهمل نگذاشته و نبايد به صرف ندانستن وجهل بهموضوع، امور مشتبهه را به دلخواه خود انجام داد يا ترك كرد، بلكه بايد با تأمّل و دقّت دركتاب آسمانى و تفسير صحيح آن توسط اهلبيت وحى عليهم السلام، حكم واقعى را يافت و به آن گردن نهاد.
5- دعا كردن: دعا در فرهنگ اسلامى از جايگاه ويژه اى برخوردار است و بسيارى از مشكلات مادّى و معنوى را حل مى كند و مؤمنان مخلص با برقرارى ارتباط مستقيم با خدا در قالب دعا علاوه بر نيايش عاشقانه و مناجات با خدا- كه از بهترين عبادت ها و شيرين ترين كارها محسوب مىشود- خواسته هاى مشروع خود را نيز از خدا مىطلبند.براى تقويت ورع و يارى خواستن از خداوند براى حل شبهات و خوددارى از مكروهات نيز در دعاى مأثور آمده است: «وَ احْشُ قُلوُبَنا نوُراً يَمْنَعُها مِنَ الشُّبُهاتِ» «1» (پروردگارا!) دلهاى ما را از نورى مالامال فرما كه آنها را از ارتكاب شبهات باز دارد.
|