خودسازى‏
منظور از خودسازى، «پيراستن خود از زشتى ها و آراستن به خوبى ها» ست كه علماى اخلاق از آن به «تخليه و تحليه» تعبير مى كنند، انسان سازى در مرحله نخست كارى خدايى است و آفريدگار جهان با اسم شريف «ربّ» متكفّل پرورش و تربيت همه آفريدگان خويش است و درباره تربيت انسان نيزفرمود: «... وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيكُم وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى‏ مِنْكُم مِنْ احَدٍ ابَداً وَلكِنَّ اللَّهُ يُزَكّى‏ مَنْ يَشاءُ.» «2»اگر فضل و رحمت الهى شامل حال شما نمى‏شد، يك نفر از شما هم پاك نمى شد و ليكن خدا هر كس را كه بخواهد، تزكيه مى‏كند.تزكيه الهى تا حدودى به شكل تكوينى مى تواند باشد ولى مشيّت او بيشتر از طريق تشريع تحقّق مى‏يابد چنان كه درباره بزرگترين پيامبرش واژه رحمت به كار برد و فرمود. «وَ ما ارْسَلْناكَ الَّا رَحْمَةً لِلْعالَمينَ» «3»ما تورا جز رحمت براى جهانيان نفرستاديم.بنابراين فرستادگان الهى، مأموران خدا براى تزكيه مردم هستند و آنان با تعليم‏معارف الهى و تبليغ پيام‏ها و حكمت‏هاى او، همچنين در ميدان عمل و ارائه بهترين الگوهاى عملى، راههاى خودسازى را براى امّت خويش ترسيم مى‏كنند و زمينه‏هاى‏اجراى مشيت خدا را فراهم مى‏سازند درباره اين رسالتِ پيامبر اسلام عليها السلام در قرآن آمده است:
«لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ اذْ بَعَثَ فيهِم رَسُولًا مِنْ انْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِم‏آياتِهِ وَ يُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ...» «1»

خداوند بر مؤمنان منّت نهاد كه در ميان آنان، پيامبرى از خودشان برانگيخت كه آيات خدا را براى آنان تلاوت كند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد.مرحله دوم خودسازى به اختيار و استعداد انسان بستگى دارد؛ اگر كسى زمينه هاى هدايت يابى و رشد و تكامل روحى خويش را با هدايت و تربيت تكوينى و تشريعى الهى هماهنگ سازد و با برداشتن گام هاى نخستين، شايستگى خويش را نشان دهد، رحمت و فضل بى نهايت الهى شامل حالش مى گردد و او را به سرمنزل مقصود راهنمايى مى‏كند.علّامه طباطبايى در تفسير آيه 21 سوره نور- كه پيشتر آورديم- مشيت الهى را با استعداد ادمى مرتبط دانسته مى‏نويسد:خداوند متعال هر كس را كه بخواهد تزكيه مى كند، پس امر تزكيه به مشيّت او بستگى دارد و مشيت خدا به تزكيه كسى تعلق مى‏گيرد كه استعداد آن را داشته باشد و با زبان استعداد، تزكيه را بخواهد و جمله «وَاللَّهُ سميعٌ عَليمٌ» در انتهاى آيه به اين مطلب اشاره دارد كه خداوند درخواست كسى را كه تزكيه بخواهد مى‏شنود و به استعداد او آگاه است. «2»