د- تعقيبات نماز
عشق و ارادت به خداوند و نيز ادب بندگى ايجاب مى‏كند كه انسان، با سلام نماز به ديدار خود با خداوند پايان ندهد، بلكه به مقتضاى حال، مقدارى به ذكر و دعا و نمازهاى مستحبّى بپردازد و بدين وسيله با خداى خويش خلوت كند و با او به راز و نياز بگذراند و از همنشينى با او بهره‏مند شود. چرا كه او خود فرموده است: «انّى‏ حَبيبٌ لِمَنْ احَبَّنى‏ وَ جَليسٌ لِمَنْ جالَسَنى‏» «2»من دوستدار كسى هستم كه مرا دوست بدارد و همنشين كسى هستم كه با من همنشينى كند.عباداتى را كه انسان با چنين نيّتى در پى نمازهاى واجب انجام مى‏دهد، تعقيبات نماز گويند. مهمترين تعقيباتى كه در اخبار به آن سفارش شده عبارتند از:

1- تكبيرهاى سه‏گانه، پس از سلام مستحبّ است انسان سه بار تكبير بگويد و با هرتكبير دست‏ها را تا بناگوش بالا بياورد.

2- تسبيحات صدّيقه طاهره عليها السلام، و آن عبارت است از گفتن سى و چهار مرتبه «اللَّهُ اكْبَرُ» و سى و سه مرتبه «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و سى و سه مرتبه «سُبْحانَ‏اللَّه». امام صادق عليه السلام اين تسبيحات را افضل تعقيبات نماز و بهتراز هزار ركعت نماز مستحبّى دانسته «1» ومى‏فرمايد: «فَوَاللَّهِ لَوْ كانَ شَىْ‏ءٌ افْضَلَ مِنْهُ لَعَلَّمَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله ايَّاها» «2»به‏خدا سوگند! اگر چيزى بهتر از اين تسبيح بود، رسول خدا صلى الله عليه و آله آن را به او- حضرت زهرا عليها السلام- مى‏آموخت.

3- سجده شكر، و آن سپاسگزارى از خداوند است بر اين كه به انسان توفيق اقامه نماز را عنايت فرموده است. از حضرت صاحب‏الامر عليه السلام درباره اهميّت سجده شكر چنين نقل شده: «سَجْدَةُ الشُّكْرِ مِنْ الْزَمِ السُّنَنِ وَ اوْجَبِها» «3»سجده شكر از لازم‏ترين و واجب‏ترين سنت‏هاست.و تعقيبات نماز فراوان است. به‏دليل رعايت اختصار به همين اندازه بسنده مى‏كنيم. «4»