|
ب- مقدمات نماز
مقدمات نماز امورى هستند كه نمازگزار بايد قبلاز شروع به نماز آنها را تحصيل كند، فقهاى بزرگوار در رسالههاى عمليّه، امورى را به عنوان مقدمه نماز بيان كردهاند كه بيشتر ناظر به بعد ظاهرى نماز است. نظير اين آداب بلكه عميقتر و گستردهتر از آن براى بعد باطنى و ملكوتى آن نيز مطرح است كه به اختصار به اهمّ آنها اشاره مىكنيم:
1- طهارت: همانگونه كه زدودن آلودگىهاى ظاهرى از بدن لازم است، پاكسازى از گناه، رذايل اخلاقى و ديگر پليدىها نيز براى كمال بخشيدن به نماز ضرورت دارد، زيرا آلودگى جان به مراتب شديدتر از آلودگى ظاهرى است و به قول مولوى:
اين نجاست ظاهر از آبى رود
و آن نجاست باطن افزون مىشود
ايننجاست بويش آيد بيست گام
و آن نجاست بويش از رى تا به شام
بلكه بويش آسمانها بر رود
بر دماغ حور و رضوان بر شود «3»
البتّه طهارت روح خود انواع و مراتبى داردكه بسط و بيان آنها دراين مختصر نمىگنجد. «1»
2- لباس: پس از زدودن آلودگىها از بدن، لباسى لازم است كه آن را بپوشاند و ستر عورت كند. هر لباسى با هر كيفيّتى شايستگى حضور در پيشگاه ربوبى را ندارد. براى صحّت نماز دو شرط پاك و مباح بودن لباس كافى است. ولى براى اكمال نماز بايد ساير آداب مربوط به لباس نيز رعايت شود.
مهمتر از لباسى كه انسان تن خود را با آن مىپوشاند، لباسى است كه روح و جانش را با آن بيارايد. چه اين كه وقتى روح از آلودگى به معاصى و اخلاق رذيله و تعلّق به غير خدا منزّه و پيراسته شد، لازم است در پوشش ايمان و تقوا قرار گيرد تا از خطر انحراف و دستبرد شيطان محفوظ بماند. قرآنكريم لباس تقوا را براى انسان بهترين لباس دانسته مىفرمايد: «وَ لِباسُ التَّقْوى ذلِكَ خَيْرٌ» «2»و پوشش تقوا نيكوتر است.
3- مكان: گرچه تمام زمين از ديدگاه عارفان عبادتگاه خداست، چنانكه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «جُعِلَتْ لِىَ الْارْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً» «3»زمين برايم عبادتگاه و پاك كننده قرار داده شده.ليكن چون همهجاى زمين از حيث شرافت و فضيلت يكسان نيست شايسته است انسان بهترين مكان را براى اداى نماز و راز و نياز با خداوند برگزيند و مسجد مناسبترين مكان براى نماز است. چرا كه خداوند آن را خانه خود ناميده به اين معنا كه آنجا محلّ ديدار و مجلس انس با اوست. از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده كه خداوند مىفرمايد:آگاه باشيد كه مساجد، خانههاى من در زمين هستند و براى اهل آسمان مىدرخشند همانگونهكه ستارگان براى اهل زمين مىدرخشند. خوشا به حال كسى كه مساجد را خانههاى خود بداند. خوشا به حال بندهاى كه در خانهاش وضو بگيرد آنگاه مرا در مسجد زيارت كند! آگاه باشيد كه تكريم و احترام زيارت كننده بر عهده زيارت شونده است. بشارت باد كسانى را كه در تاريكى شب به سوى مساجد مىروند، به نورى فروزان و روشنى بخش در قيامت! «1»
4- زمان: توجّه به اوقات فضيلت نماز نيز از ديگر عواملى است كه در كيفيّتبخشى و تأثيرگذارى نماز نقش مؤثّرى دارد. شايسته است مؤمن همواره با اشتياق در انتظار فرا رسيدن وقت نماز باشد و با رسيدن آن بىدرنگ دست و دل از هر چه جز معبود است بردارد و مهيّاى سخن گفته و مناجات با حضرت دوست گردد.
5- قبله: همانگونه كه نمازگزار در حال نماز رو به قبله مىايستد و از گرداندن چهره به چپ و راست اجتناب مىورزد، شايسته است روح و قلب او نيز متوجّه خداوند باشند و از انديشيدن درباره هر آنچه غير اوست خوددارى كند.
|