|
ب- آثار اخروى
لطف و رحمت الهى در اين جهان عموميت دارد و همه بندگان خدا را اعمّ از آنكه مؤمن باشند و او را عبادت كنند يا كافر باشند و از عبادت او سر باز زنند شامل مىشود؛ خداوند در اين جهان به همه بندگانش مىبخشد، به همه روزى مىدهد و همه را بهسوى مصالحشان هدايت مىكند. از اين رو آثار ترك عبادت در اين جهان چندان ملموس وآشكار نيست و بيشترين گرفتارىها و زيانهاى ناشى از ترك عبادت خداوند در جهان آخرت و پس از مرگ آشكار مىشود. اين بدبختىها از لحظه قبض روح آغاز مىشود، در طول حيات برزخى و قيامت ادامه مىيابد و به عذاب جاويدان دوزخ منتهى مىگردد.
برخى از آنها عبارت است از:
1- حسرت و ندامت در لحظه مرگ: ماهى تا در آب است قدر آب را نمىداند.زمانى به ارزش آب پى مىبرد كه بين او و آب فاصله بيفتد. انسان نيز تا در اين دنياست و غرق در نعمتها و الطاف الهى است، به ارزش اين نعمتها پى نمىبرد و از فرصتى كه خداوند به او داده بهرهگيرى نمىكند، عبادت خدا را ترك مىگويد و گوهر گرانبهاى عمر را در راه معصيت او صرف مىكند. وقتى عمر انسان به پايان رسيد و دستش از اين جهان كوتاه شد. از خواب غفلت بيدار مىشود و به تاريكى سرنوشتى كه با دست خودش براى خويشتن رقم زده پى مىبرد. در اينجاست كه با اندوه و پشيمانى به ياد فرصتهاى از دست رفته مىافتد و حسرت روزگار گذشته را مىخورد و آرزو مىكند به دنيا بازگردد و عبادات و اعمال صالحى را كه انجام نداده، تدارك كند، ليكن افسوس كه اين آرزو هرگز برآورده نمىشود و بازگشتى در كار نيست.قرآن كريم حال چنين افرادى را در آغاز زندگى برزخى چنين ترسيم مىكند:
«حَتَّى اذا جآءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلّى أَعْمَلُ صالِحاً فيما تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزخٌ الى يَوْمِ يُبْعَثُونَ» «1» (آنها همچنان به راه غلط خود ادامه مىدهند) تا زمانى كه مرگ يكى از آنان فرا رسد مىگويد: «پروردگار من! مرا بازگردانيد! شايد در آنچه ترك كردم عبادت و عمل صالحى انجام دهم!» (ولى به او مىگويند:) چنين نيست! اين سخنى است كه او به زبان مىگويد (و اگر باز گردد، كارش همچون گذشته است)! و پشت سر آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند!
جالب آنكه اينان در جهنم نيز همين تقاضاى بازگشت به دنيا را مطرح مىكنند وبار ديگر پاسخ منفى مىشنوند. قرآن كريم در فاصله كوتاهى از آيات فوق درباره كسانى كه در جهنّم آرزوى خروج از آتش و بازگشت به دنيا را دارند و پاسخ قاطعى كه خداوند به آنها مىدهد چنين مىفرمايد: «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ قالَ اخْسَئُوا فيها وَ لا تُكَلِّمُونِ» «1» (مىگويند:) پروردگارا! ما را از اين (دوزخ) بيرون آر، اگر بار ديگر تكرار كرديم قطعاً ستمگريم (و مستحق عذاب)! (خداوند) مىگويد: «دور شويد در دوزخ و با من سخن مگوييد!»
2- عذاب برزخى: عذاب قبر، نتيجه ديگر سرپيچى از فرمان خدا و ترك عبادت است. اين مصيبت از لحظه ورود به قبر شروع مىشود و مأموران الهى، آدمى را به خاطر ترك عمل واجب شكنجه و عذاب مىكنند.
3- كورى در قيامت: به تصريح قرآن كريم، كسانى كه از ذكر و عبادت خداوند اعراض كنند در قيامت كور وارد محشر مىشوند و اين علاوه بر زندگى سخت و نكبتبار آنان در دنياست: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرى فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنى أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصيراً قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ ءاياتُنا فَنَسيتَها فَكَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى» «2»و هر كس از ياد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت و روز قيامت او را نابينا محشور مىكنيم، مىگويد: «پروردگارا! چرا نابينا محشورم كردى؟ من كه بينا بودم!» مىفرمايد: «آنگونه كه آيات من بر تو آمد و تو آنها را فراموش كردى امروز نيز تو فراموش خواهى شد.»
4- ورود به جهنم: بىاعتنايى به واجبات دينى و ترك عبادت خداوند موجب مىشود كه سرنوشت انسان به دوزخ و عذاب الهى منتهى شود و اين بدترين و خطرناكترين پيامد ترك عبادت خداوند است، زيرا ديگر آثار شوم ترك عبادت هراندازه هم كه دشوار و تحمّل ناپذير باشند سرانجام زمانشان سپرى مىشود و انسان از شرّ آنها آسوده مىگردد، ليكن عذاب دوزخ براى مستكبرانى كه از عبادت خدا سر باز مىزنند حتمى است. قرآن كريم در اين باره مىفرمايد: «... إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتى سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ» «1»كسانى كه از عبادت من تكبّر مىورزند بزودى با ذلّت وارد دوزخ مىشوند.امام صادق عليه السلام نيز مىفرمايد: «... لا يَنْظُرُاللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلى عَبْدٍ وَ لا يُزَكّيهِ إِذاتَرَكَ فَريضَةً مِنْ فَرائِضِاللَّهِ ...» «2»خداوند به بندهاىكه يكىاز واجباترا ترك نمايد نظر نمىكند و او را (از انحرافات) پاك نمىسازد.
|