موانع خشوع
هر عاملى كه موجب قساوت قلب شود يا آن را از ياد خدا و قيامت غافل كند و به شؤون مادّى و دنيوى متوجّه سازد، مانع خشوع بهحساب مىآيد. از اين رو مرحوم علّامه طباطبايى قدس سره در تفسير آيه 16 سوره حديد- كه ذكر آن گذشت- مىنويسد:در اين آيه شريفه عتابى است به مؤمنان بهخاطر قساوتى كه دلهايشان را گرفته و در مقابل ذكر خدا خاشع نمىشود ... خداى تعالى با اين كلام خود به اين حقيقت اشاره نموده كه دلهاى مسلمانان مانند دلهاى اهل كتاب دچارِ قساوت شده و قلب قاسى از آنجا كه در مقابل حق خشوع و تأثير و انعطاف ندارد از زىّ عبوديّت خارج است و در نتيجه از مناهى الهى متأثّر نمىشود و با بىباكى مرتكب گناه و فسق مىشود. «1»بنابراين بزرگترين مانع خشوع، غفلت از ياد خدا، دورشدن از مكتب وحى و ارتكاب گناه است كه مؤمن بايد به شدّت از آنها پرهيز نمايد. همچنين انسان بايد در هنگام عبادت بويژه در حال نماز از برخى افعال بيهوده و بىثمر كه گرچه در ظاهر گناه نيستند، ولى در واقع موجب سلب توجّه او از خداوند مىشوند، از قبيل بازى كردن با محاسن، تكان دادن انگشتان، خاراندن بدن، نگريستن به اطراف و ... اجتناب كند. حضرت على عليه السلام مىفرمايد: «لِيَخْشَعِ الرَّجُلُ فى صَلاتِهِ فَإِنَّهُ مَنْ خَشَعَ قَلْبُهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ خَشَعَتْ جَوارِحُهُ فَلا يَعْبَثُ بِشَىْءٍ» «2»انسان بايد در نمازش خشوع داشته باشد. و كسى كه قلبش براى خداوند خاشع شد جوارح او نيز خاشع مىشود و در نتيجه اعمال بيهوده انجام نمىدهد.براى تأمين اين حالت روحانى، پرداختن به مستحبات و سفارشهاى دينى نقش بسزايى دارد مانند پوشيدن لباس تميز، استعمال بوى خوش، رفتن به مسجد، شركت در جماعت، انجام نمازهاى نافله و تعقيبات نماز، همچنين دانستن معانى بلند سورهها، اوراد و اذكار و ....
|