درس پنجم: خشوع در عبادت‏

يكى ديگر از فضايل ارزشمندى كه در حوزه مسائل مربوط به اخلاق عبادى مطرح است، «خشوع» در عبادت است. «خشوع» عبارت است از ابراز فروتنى و تذلّل باطنى و ظاهرى در قلب و جوارح، به‏گونه‏اى كه آرامشى توأم با تواضع، توجّه كامل به خداوند و انقطاع از غير او وجود انسان را فراگيرد. «1»از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيدند، خشوع چيست؟ حضرت فرمود: «التَّواضُعُ فِى الصَّلاةِ وَ أَنْ يُقْبِلَ الْعَبْدُ بِقَلْبِهِ كُلِّهِ عَلى‏ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ» «2»فروتنى در نماز و اين كه بنده با تمام قلبش متوجّه پروردگارش باشد.امام خمينى قدس سره نيز در تبيين معناى خشوع مى‏فرمايد:يكى از امورى كه از براى سالك در جميع عبادات، خصوصاً نماز كه سرامد همه عبادات است و مقام جامعيّت دارد لازم است، خشوع است و حقيقت آن عبارت است از خضوع تامّ ممزوج با حبّ يا خوف. «3»گر چه مهم اين است كه عابد در حال نماز، ذكر و دعا در برابر خداوند خاشع باشد، ليكن اگر چنين حالتى همواره براى انسان حاصل شود و به‏صورت ملكه‏اى روحى درآيد و خُلق او گردد، بسى بهتر و ارزنده‏تر خواهد بود. در اين صورت انسان خود را در محضر و منظر خدا مى‏بيند و هر عملى را خاضعانه و خاشعانه به ياد او و براى او انجام مى‏دهد.