|
عبادت و اخلاص
عبادت خداوند و خلوص نيّت رابطه بسيار نزديكى با هم دارند، تا آنجا كه مىتوان گفت لازم و ملزوم يكديگرند. اخلاص روح عبادت است و عبادت بدون اخلاص بهسان كالبد بىجانى است كه هيچگونه اثر مثبتى ندارد.بنابراين، كارها تنها درصورتى كه با نيّت خالص و براى رضاى خدا انجام شود براى آدمى عبادت محسوب مىشود و خداوند در ازاى انجام آن به او اجر و پاداش عطا مىكند، از اين رو امام على عليه السلام اخلاص عمل را نهتنها نوعى عبادت كه برترين عبادتها دانسته، مىفرمايد: «افْضَلُ الْعِبادَةِ اخْلاصُ الْعَمَلِ» «2»خالصكردن عمل، برترين عبادتهاست.از آنچه ذكر شد مىتوان چنين نتيجه گرفت كه كارهايى كه از انسان سرمىزند مادامىكه از انگيزهاى الهى سرچشمه نگرفته، فاقد ارزش معنوى است و هرگاه از پشتوانه اخلاص برخوردار شد ارزشمند شده و عبادت محسوب مىشود. بههمين جهت رسول خدا صلى الله عليه و آله در نصايح خود به ابوذر غفارى قدس سره مىفرمايد: «يا اباذَرٍّ! لِيَكُنْ لَكَ فى كُلِّ شَىْءٍ نِيَّةٌ، حَتَّى فِى النَّوْمِ وَالْاكْلِ» «1»
اى اباذر، بايد در هر كارى حتّى در خوردن و خوابيدن قصد [ى الهى] داشته باشى (تا آن كار برايت عبادت محسوب شود و از ثواب آن بهرهمند شوى).نيّت نمودن در غذا خوردن و خوابيدن به اين معناست كه انسان مؤمن بههنگام خوردن و خوابيدن، قصد مىكند كه غذا مىخورم و يا مىخوابم تا نيرو بگيرم و بتوانم بهتر خدا را عبادت كنم و به بندگان خدا خدمت نمايم.ناگفته پيداست كه وقتى انسان اعمال عبادى از قبيل نماز، روزه، حج و جهاد را براى رسيدن به هر هدف ديگرى جز رضاى خداوند، تقرّب به درگاه او و امتثال اوامرش انجام مىدهد در حقيقت، همان اهداف غير الهى خويش را پرستيده است. چنين فردى چگونه مىتواند انتظار داشته باشد كه صِرف حركات فيزيكى بدن، بدون توجّه روح و خلوص نيّت به او اعتلاى روحى بخشد و او را در رسيدن به كمالات معنوى يارى كند؟! اينگونه عبادت نهتنها تكامل بخش روح و جان آدمى نيست كه موجب گرفتارى و عذاب اخروى او نيز مىشود.امام صادق عليه السلام در اين باره مىفرمايد:
«يُجاءُ بِعَبْدٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ قَدْ صَلَّى، فَيَقُولُ: يا رَبِّ صَلَّيْتُ ابْتِغاءَ وَجْهِكَ فَيُقالُ: بَلْ صَلَّيْتَ لِيُقالَ: ما احْسَنَ صَلوةَ فُلانٍ، اذْهَبُوا بِهِ الَى النَّارِ» «2»در روز قيامت بندهاى احضار مىشود كه اهل نماز بوده است؛ مىگويد: پروردگارا! من براى خشنودى تو نماز گزاردهام، به او گفته مىشود: تو نماز خواندى تا بگويند نماز فلانى چه نيكوست! او را به سوى آتش ببريد!همچنين عاقلانه نيست كه انسان كارى را براى غير خدا انجام دهد و اجر و مزد خويش را از خداوند مطالبه كند. امام صادق عليه السلام در اين باره مىفرمايد: «ايَّاكَ وَالرِّياءَ، فَأِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ الى مَنْ عَمِلَ لَهُ» «1»از خودنمايى بپرهيز! زيرا هر كه براى غير خدا كارى انجام دهد، خدا او را به همانكس وامىگذارد.آيات قرآن كريم و روايات اسلامى بيانگر اين واقعيتند كه در قيامت گروهى از مردم، وقتى به نامه اعمال خويش مىنگرند، از بسيارى كارهاى شايسته كه در دنيا انجام دادهاند در آن اثرى نمىبينند، وقتى علّت را جويا مىشوند به آنها گفته مىشود كه چون آنچه را مىگوييد براى خشنودى خدا و با اخلاص انجام ندادهايد، اكنون بابت آن كارها چيزى در نزد خداوند نداريد. رسول خدا صلى الله عليه و آله در نصيحتى به عبداللَّه بن مسعود مىفرمايد: «يَابْنَ مَسْعُودٍ! اذا عَمِلْتَ عَمَلًا مِنَ الْبِرِّ وَ انْتَ تُريدُ بِذلِكَ غَيْرَ اللَّهِ فَلا تَرْجُ بِذلِكَ مِنْهُ ثَواباً، فَأِنَّهُ يَقُولُ: «فَلا نُقيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَزْناً» «2»» «3»اى پسر مسعود! هرگاه كار نيكى انجام دادى، درحالىكه مقصودت از آن كار غير خداست، براى آن از خداوند اميد پاداش نداشته باش! چرا كه خداوند مىفرمايد: در قيامت ميزانى براى آنها بر پا نخواهيم كرد.
|