|
كمال انسان به چيست؟
ساختار وجودى انسانرا دو بعد جسم و روح تشكيل مىدهد، ليكن از آنجا كه حقيقت وجود وى، روح اوست، كمال نهايىاش نيز به روح او مربوط مىشود، از اين رو شناخت كمال نهايى انسان بهوسيله تجربه صرف يا عقل مستقل بدون استمداد از وحى امكانپذير نيست.از ديدگاه وحى، چون روح كه جوهر اصلى وجود آدمى است، همواره باقى مىماند، كمال نهايى او نيز- چون مربوط به روح است- بايد امرى فناناپذير و جاودانه باشد؛ بنابراين از سنخ جسم و امور مادّى نيست گرچه در اين جهان تحصيل مىشود، ليكن متعلّق به جهان ابدى است.مقصد نهايى زندگى انسان، آنچنان كه از آيات قرآن دريافت مىشود، مقام و مرتبتى است كه از آن به «نزد خدا» تعبير مىشود. بهاين معنا كه انسان درنقطه نهايى سير تكاملى خويش به بارگاه الهى و جوار رحمت او بار مىيابد. به عنوان مثال، قرآن كريم، سرنوشت نهايى متّقين را چنين ترسيم مىكند: «إِنَّ الْمُتَّقينَ فى جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فى مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَليكٍ مُقْتَدِرٍ» «1»به يقين، تقوا پيشگان در باغها و نهرهاى بهشتى جاى دارند در جايگاه راستى، «نزد مالكى مقتدر».همچنين قرآن كريم خواسته همسر فرعون را به عنوان مقصد ايدهآل يك انسان متكامل چنين بيان مىدارد: «رَبِّ ابْنِ لى عِنْدَكَ بَيْتاً فِى الْجَنَّةِ» «2»
خدايا! خانهاى برايم در بهشت «نزد خودت» بنا كن!انسان گرچه سير تكاملى خويش را در بستر مادّه و بهصورت فردى و جزئى آغاز مىكند؛ ليكن در ادامه راه بتدريج ماهيّتى ماوراى مادّى مىيابد و به ارزشهاى معنوى گرايش پيدا مىكند و در سير معنوى خويش بهسوى كمال بىنهايت كه ذات لايزال الهى است راه مىپويد و در نهايت نيز بدو مىپيوندد و با او ملاقات مىكند: «يا ايُّهَا الْانْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيهِ» «3»اى انسان! تو با تلاش و رنج بهسوى پروردگارت مىروى و سرانجام او را ملاقات خواهى كرد.اين كه قرآن كريم، زندگى در بهشت را به عنوان سرنوشت نهايى بشر معرفى كرده نيز بهخاطر آن است كه بهشت، منزلگاه انسان در جوار قرب خداوند است. بهشت همان سفره كرامت الهى است كه براى بندگان صالح او گسترده شده است. آنجا جايگاهى است در «جنب خداوند» و منزلى در «جوار او» و مطلوب حقيقى انسان، جز رسيدن به آن، چيز ديگرى نيست و اين كه انسان از چيزهاى ديگر خسته و دلزده مىشود به خاطر آن است كه روح او در جستجوى همان منزلگاه حقيقى است و تا به آنجا نرسد، آرام و قرار نمىگيرد. نتيجه آن كه كمال نهايى انسان در رسيدن به قرب الهى است و آمدن انسان به اين جهان براى تحصيل آمادگى لازم جهت وصال به حق است. اكنون بايد ديد عبادت چه تأثيرى در رسيدن انسان به كمال و قربالهى دارد.
|