مقدمه
«اخلاق» و «عبادت» در يكديگر تأثير متقابل دارند به اين معنا كه از يك سو اخلاق نيكو سبب پيدايش و تقويت روحيه پرستش در فرد مىشود و از سوى ديگر، تهذيب نفس، آراسته شدن به صفات زيبا و پيراسته شدن از خصلتهاى زشت از قطعىترين آثار عبادت حضرت حق است.قرآن مجيد چنين اثر ارزندهاى را براى عبادتهايى مثل نماز و زكات بديهى دانسته مىفرمايد: «انَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ» «1»همانا نماز [انسان را] از فحشا و منكر باز مىدارد.و نيز مىفرمايد: «خُذْ مِنْ امْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكّيهِمْ بِها» «2»از ثروتهايشان صدقه (زكات) بستان تا آنان را پاك و منزّهسازى.شهيد مطهرى در تبيين رابطه اخلاق و عبادت مىنويسد:در عبادت، خارج شدن از محدوده كوچك خودى، خارج شدن از محدوده آمال و تمنيّاتكوچك، محدود و موقّت هست و به عبارت ديگر در عبادت، انسان از دايره تمنّيات و آمال كوچك خارجمىشود. در عبادت التجا هست، انقطاع هست. در عبادت واقعاً انساناز محدوده خودخواهىها، خودپرستىها، آرزوها، تمنّىها و امور كوچك پرواز مىكند و بيرون مىرود.
... بزرگترين، شريفترين، با شكوهترين و باعظمتترين حالت انسان آن حالت پرستشانهاى است كه به خود مىگيرد. «1»
چنانكه پيداست برخى از صفات زشت يا زيباى اخلاقى در ظاهر، رابطه بيشترى با عبادات دارند و نيز رعايت برخى آداب و مسائل اخلاقى در مورد بعضى عبادات ضرورىتر بهنظر مىرسد. اينگونه شاخصها بهطور عمده، ستون فقرات و محورهاى اصلى مبحث «اخلاق عبادى» را تشكيل مىدهند.
در جزوه حاضر سعى شده است تا حدودى به موضوع مزبور پرداخته شود و در حد گنجايش اين دوره، گوشههايى از تأثير متقابل اخلاق و عبادت در يكديگر و نيز بخشى از آداب و سنن نيكوى عبادى مطرح گردد به اين اميد كه دانشجويان عزيز؛1- با آن دسته از مباحث اخلاقى كه با مسائل عبادى ارتباط بيشترى دارند، آشنا شوند.2- بكوشند عبادت خود را بيش از گذشته با اخلاق عبادى همسو نمايند.
گروه اخلاق و تربيت اسلامى
|