عبادت، هدف آفرينش
اكنون كه روشن شد خداوند نيازى به عبادت بندگان ندارد و از طاعت آنها سود نمىبرد و از معصيت آنها نيز زيان نمىبيند، اين سؤال مطرح مىشود كه: بنابراين چرا ما را آفريده و چه هدفى او را به اين كار واداشته است؟قرآن كريم پاسخهاى متفاوتى به اين پرسش مىدهد. يك جا، علّت آفرينش را آگاه ساختن انسان بر علم و قدرت نامحدود و بىزوال خداوند معرفى مىكند، «2» در جاى ديگر، موضوع آزمايش انسان را مطرح مىكند كه خداوند مرگ و زندگى را آفريد تا انسانها را از نظر حسن انجام عمل مورد امتحان قرار دهد، «3» آيه ديگرى، رحمت وسيع الهى و شمول آن را هدف آفرينش انسانها شمرده است «4» و سرانجام، آيهاى هم هدف از خلقت و آفرينش انسان را عبادت و پرستش خداوند، ياد كرده مىفرمايد: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْانْسَ الَّا لِيَعْبُدُونِ» «5»جنّ و انس را نيافريدم مگر براى آنكه مرا عبادت كنند (و از اين طريق، تكامل يابند و به من نزديك شوند).
گرچه در نگاه اوّل چنين بهنظر مىرسد كه ميان آيات فوق، نوعى پراكندگى و اختلاف وجود دارد و هركدام غرض خاصّى را منشأ آفرينش مىدانند، ليكن با اندكى تأمّل مىتوان دريافت كه نهتنها تضادّى بين اهداف مزبور وجود ندارد، بلكه از قرار دادن آنها در راستاى يكديگر، يك سير منطقى به دست مىآيد كه مقصود اصلى از آفرينش انسان را به روشنى مىتوان دريافت. به بيان ديگر برخى از اهداف فوق، هدف مقدماتى، برخى هدف متوسط و بعضى هدف نهايى آفرينش هستند.حقيقت اين است كه هدف اصلى از آفرينش انسان، رساندن او به كمال بىنهايت است. علم و آگاهى بر قدرت الهى و نيز مسأله آزمايش و امتحان، هريك بهگونهاى زمينه را براى عبادت خداوند فراهم مىسازند و عبادت مدرسه تربيت و رشد است. اگر موادّ درسى اين مدرسه با دقّت مورد مطالعه و عمل قرار گيرد، آدمى در پرتو تعاليم نورانى آن، قدم به قدم به كمال مطلق و مطلق كمال كه همان خداوند يكتاى بىهمتاست نزديكتر خواهد شد و رحمت بى حدّ الهى نيز كه خود به عنوان هدف ديگرى معرفى شده در جاىجاى اين سير تكاملى، آدمى را فراخواهد گرفت و او را مدد خواهد كرد.قرآن كريم مقصود اصلى از آفرينش انسان را كه رسيدن به كمال بىنهايت است، چنين ترسيم مىكند: «وَ أَنَّ الى رَبِّكَ الْمُنْتَهى» «1»همانا سرانجام كار همه به پروردگارت منتهى مىشود.
|