آثار تفكّر
نعمت تفكّر از گرانبهاترين نعمتهايى است كه خداوند مهربان به انسان ارزانى داشته است. بهرهگيرى صحيح از اين نعمت ارزشمند، آثار و بركات فراوانى براى ما در پىدارد.
برخى از اهمّ آثار تفكّر عبارتند از:
الف- تحصيل رأى صائب: اوّلين اثر نيكوى تفكّر، به دست آوردن رأى پخته و درست است، زيرا متفكّر هرگز نابخردانه عمل نمىكند. بلكه ابتدا جوانب موضوع مورد عمل را به دقّت مىسنجد و آنچه را صحيحتر تشخيص دهد برمىگزيند و به كار مىبندد.ارزش اين اثر زمانى آشكار مىشود كه بدانيم درصد فراوانى از انسانها در طول اعصار و قرون متمادى به دليل عدم بهرهگيرى درست از نيروى انديشه، از عبادت آفريدگار جهان روى برتافته، عمر گرانبهاى خويش را در مسير پرستش خورشيد، ستاره، بت، گوساله و ... صرف كرده و مىكنند. اينان اگر به قول حضرت ابراهيم عليه السلام لختى مىانديشيدند كه چنين موجودات حقير و بىارادهاى شايسته پرستش نيستند چهبساهرگز به پرستش آنها اقدام نمىكردند.قرآن كريم، ضمن اشاره به اين حقيقت روشن از زبان حضرت ابراهيم عليه السلام رابطه تعقّل و عبادت را نيز چه نيكو به تصوير مىكشد:أَفَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكُمْ شَيْئاً وَ لا يَضُرُّكُمْ افٍّ لَكُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَفَلا تَعْقِلُونَ» «1» [ابراهيم گفت]: «آيا جز خدا چيزى را مىپرستيد كه نه كمترين سودى براى شما دارد و نه زيانى به شما مىرساند؟! اف بر شما و بر آنچه جز خدا مىپرستيد! آيا انديشه نمىكنيد؟»ب- دعوت به نيكىها: فكر و انديشه صحيح، انسان را به بسيارى از نيكىها سوق مىدهد و بهسان محرّكى نيرومند، چرخ نيكوكارى را به گردش در مىآورد.حضرت على عليه السلام فرمود: «إِنَّ التَّفَكُّرَ يَدْعُوا إِلَى الْبِرِّ وَالْعَمَلِ بِهِ» «2»انديشيدن- انسان را- بهسوى نيكى و انجام آن فرامىخواند.
حضرت صادق عليه السلام نيز ضمن تجليل از انديشه صحيح، آثار ارزنده آن را چنين بيان فرموده است:
«الْفِكْرَةُ مِراةُ الْحَسَناتِ وَ كَفَّارَةُ السَّيِّئاتِ وَ ضِياءُ الْقُلُوبِ وَ فُسْحَةُ الْخُلْقِ وَ إِصابَةٌ فى صَلاحِ الْمَعادِ وَاطِّلاعٌ عَلَى الْعَواقِبِ وَاسْتِزادَةٌ فِى الْعِلْمِ وَ هِىَ خَصْلَةٌ لا يُعْبَدُ اللَّهُ بِمِثْلِها» «3»فكر و انديشه، آيينه نيكىها، كفّاره گناهان، فروغ دلها، گشادهرويى، موفّقيّت در آبادى آخرت، آگاهى به فرجام كارها و افزايش دانش است و آن خصلتى است كه خداوند به- چيزى- مانند آن پرستيده نمىشود.
ج- مصونيّت از لغزشها: سهلانگارى در فكر و تدبير و نسنجيدن عواقب امور، سبب فروغلتيدن انسان در كام اندوه و گرفتارى مىشود. از ديگر بركات تفكّر، ايمنى يافتن انسان از اينگونه لغزشهاست. انسان فكور و خردمند، با بررسى درست جوانب امور، آفات و پيامدهاى ناهنجار را شناسايى و آنها را به حداقل مىرساند و در نتيجه از بسيارى زيانهاى مادّى و معنوى مصون مىماند:حضرت على عليه السلام در اين باره مىفرمايد: «أَصْلُ السَّلامَةِ مِنَ الزَّلَلِ الْفِكْرُ قَبْلَ الْفِعْلِ» «1»اساس ايمنى از لغزشها، انديشيدن پيش از انجام كارهاست.
|