موانع خشوع
قرآن مجيد مؤمنان را در مورد خطر خاشع نبودن دل هشدار داده، فرموده است:
«أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذينَ امَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا يَكُونُوا كَالَّذينَ اوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَيْهِمُالْامَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ» «1»آيا وقت آن نشده آنان كه ايمان آورده اند. دلهايشان در مقابل ذكر خدا و معارف حقى كه نازل كرديم نرم شود؟ و مانند اهل كتاب كه پيش از اين مىزيستند نباشند. ايشان در اثر مهلت زياد دچار قساوت قلب شده، بيشترشان فاسق شدند.
علّامه طباطبايى در تفسير اين آيه مىنويسد: «در اين آيه شريفه عتابى است به مؤمنان به خاطر قساوتى كه دلهايشان را گرفته و در مقابل ذكر خدا خاشع نمىشود ... خداى تعالى با اين كلام خود به اين حقيقت اشاره نموده كه دلهاى مسلمانان مانند دلهاى اهل كتاب دچار قساوت شده و قلب قاسى از آنجا كه در مقابل حق، خشوع و تأثير و انعطاف ندارد، از زىّ عبوديت خارج است و در نتيجه از مناهى الهى متأثر نمىشود و با بىباكى مرتكب گناه و فسق مىشود.» «2»بنابراين، بزرگترين مانع ترقى دل، غافل شدن از ياد خدا، دور شدن از مكتب وحى و ارتكاب گناه است كه مؤمن بايد به شدّت از آنها پرهيز نمايد. همچنين از كارهايى كه در ظاهر گناه نيست، ولى قساوت دل مىآورد يا انسان را از توجّه به عبادت و حالت خشوع باز مىدارد، خود دارى كند. اميرمؤمنان على عليه السلام مىفرمايد: «لا يَعْبَثُ الرَّجُلُ فى صَلاتِهِ بِلِحْيَتِهِ وَ لا بَما يَشْغَلُهُ عَنْ صَلاتِهِ» «1»مرد نبايد در نمازش با ريش خود و هر چه او را از توجه به نماز باز مىدارد بازى كند.
|