ديدگاه اسلام
چنان كه ياد شد، كشمكش و نزاع، خاستگاه غريزى و مادّى دارد، از اين رو، تعديل و نابودى آن و پيونددادن دلها بسى دشوارتر از برچيدن كوههاست! اميرمؤمنان عليهالسلام در اين باره فرمود: «ازالَةُالرَّواسى اسْهَلُ مِنْ تَأليفِالْقُلُوبِ» «1»بر كندن كوهها از پيونددادن دلها آسانتر است.از اين رو، خداوند ضمن كم اثر دانستن راههاى مادّى، تأليف قلوب را از راه معنوى ميّسر دانست و اين كار عظيم را به خود نسبت داد و فرمود: «وَالَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ انْفَقْتَ ما فِىالْارْضِ جَميعاً ما الَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللَّه الَّفَ بَيْنَهُمْ انَّهُ عَزيزٌ حَكيمٌ» «2»و دلهاى آنها را باهم الفت داد، اگر تمام آنچه را روى زمين است، هزينه مىكردى، نمىتوانستى ميان دلهاى آنان، الفت ايجاد كنى، ولى خداوند، الفت داد؛ او توانا و حكيم است.و در آيهاى ديگر آن را نعمتى الهى مىداند كه بايد يادآورى و پاس داشته شود: «... وَاذْكُرُوا نِعْمَتَاللَّهِ عَلَيْكُمْ اذْ كُنْتُمْ اعْداءً فَالَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ وَ اصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِاخْواناً» «1»نعمت خدا را برخود به ياد آوريد؛ زيرا دشمن يكديگر بوديد او ميان دلهايتان الفت ايجاد كرد و به بركت نعمت او برادر شديد.بنابراين، زدودن كينهها و برقرارى انس و الفت در دلها كارى است ضرورى، خدايى و دشوار كه بايستى با ظرافت، اخلاص و توكّل بر خدا، از راههاى معنوى، صورت پذيرد.خدايى و دشوار بودن كار بدين معنا نيست كه مسؤولان، دست روى دست بگذارند، به اميد آنكه «دستى از غيب برون آيد و كارى بكند.» و يا اينكه زمينههاى مادّى- معنوى موضوع را ناديده انگارند.
|