9- انظلام و استرحام‏

مفهوم «انظلام» ستم‏پذيرى، سخن زور شنيدن و زير بار ناحق رفتن است و «استرحام» درخواست ترحّم، گردن كج‏كردن پيش ديگران، التماس كردن و چشم به كمك و عطاى ديگران دوختن است.اين دو خصلت ناروا از زشت‏ترين اصول منفى در فرهنگ اسلامى است و با عبوديت خدا، روح آزادمنشى مؤمن، تقوا، عزت و كرامت و مناعت طبع انسانى ناسازگار است.انسان وقتى در صراط مستقيم ايمان قرار بگيرد، ارزشى بس والا مى‏يابد، بگونه‏اى كه بسيارى از آفريدگان، همسنگ او نخواهند بود؛ از اين رو، بايد همواره سوداى با پروردگار را در سر بپروراند و هيچ‏گاه در برابر غير خدا سر خم نكند. نقل شده كه حضرت امام صادق عليه‏السلام در اين باره چنين سروده‏است:
اثا مِنُ بِالنَّفْسِ النَّفيسَةِ رَبَّها
فَلَيْسَ لَها فِى‏الْخَلْقِ كُلِّهِمْ ثَمَنُ‏

بِها يُشْتَرَى الْجَنَّاتُ انْ انَا بِعْتُها
بِشَىْ‏ءٍ سِواها انَّ ذلِكُمْ غَبَنُ‏

اذا ذَهَبَتْ نَفْسى‏ بِدُنْيا اصَبْتُها
فَقَدْ ذَهَبَتْ نَفْسى‏ وَ قَدْ ذَهَبَ‏الَّثمَنُ «1»



نفس نفيس خويش را با پروردگارش ارزشگذارى مى‏كنم؛ چرا كه در همه آفريدگان بهايى برايش يافت نمى‏شود.
با نفس مى‏توان بهشت را خريد، اگر من آن را به غير بهشت بفروشم، اين زيانى آشكار است.اگر نفس من در برابر دنيايى كه به كف مى‏آورم از دستم برود، هم كالاى نفس را از كف داده‏ام، هم بهاى آن را.