|
نكوهش جاه طلبى
جاه طلبى، برخلاف نظام طبيعت است و به همين دليل، از سوى دين و خرد، مورد نكوهش قرار گرفته است؛ هيچ عقل سالمى نمىپسندد كه انسانى بدون داشتن صلاحيتهاى لازم بر ديگران رياست كند و جاه طلبان و رياست دوستان، در طول تاريخ از سوى دانشمندان و خردمندان، محكوم و توبيخ گشتهاند؛ جلالالدين مولوى، رياست طلب را به روباهى تشبيه كرده كه با افتادن در خُم رنگرزى و رنگين شدن، خود را طاووس پنداشته و به فخر فروشى و برترى جويى بر همنوعان خود پرداخته است.
آن شغالى رفت اندر خُم رنگ
اندر آن خم كرد يك ساعت درنگ
پس برآمد پوستش رنگين شده
كه منم طاووس علييّن شده
چون گلستان گشتهام صد رنگ و خوش
مرمرا سجده كن از من سر مكش
كرّ و فرّ و آب و تاب و رنگ بين
فخر دنيا خوان مرا وركن دين
مظهر لطف خدايى گشتهام
لوح شرح كبريايى گشتهام
اى شغالان هين مخوانيدم شغال
كى شغالى را بود چندين جمال؟
سپس با وام گرفتن از قرآن، فرعون را مصداق بارز اين برترى طلبى معرفى كرده، مىگويد:
همچو فرعونى مرصّع كرده ريش
برتر از عيسى پريده از خريش «2»
او هم از نسل شغال ماده زاد
در خم مالى و جاهى در فتاد
هر كه ديد آن جاه و مالش سجده كرد
سجده افسوسيان را او بخورد
هان اى فرعون! ناموسى مكن
تو شغالى، هيچ طاووسى نكن
موسى و هارون چو طاووسان پرند
پرّ جلوه بر سر و رويت زدند
زشتىات پيدا شد و رسوايىات
سرنگون افتادى از بالايىات «1»
شرع نيز بر حكم عقل صحّه گذارده و در محكوميت و نكوهش جاه طلبى با آن همصدا شده است؛ رسول گرامى اسلام صلّىاللّهعليهوآله دنيا دوستى و جاه طلبى را نخستين انگيزه عصيان و تمرّد در برابر خدا دانسته، مىفرمايد:
«اوَّلُ ما عُصِىَ اللَّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى لِسِتِّ خِصالٍ: حُبُّ الدُّنْيا وَ حُبُّ الرِّياسَةِ ...» «2»خداوند، براى نخستين بار به خاطر شش خصلت نافرمانى شد: دنيا دوستى و رياست طلبى و ....امام صادق عليهالسلام، جاه طلبى را مولود رذيله خطرناك حسد دانسته، مىفرمايد: «فَتَشَعَّبَ مِنْ ذلِكَ حُبُّ النِّساءِ وَ حُبُّ الدُّنْيا وَ حُبُّ الرِّياسَةِ» «3»شهوت پرستى، دنيا دوستى و رياست طلبى، از حسد نشأت مىگيرد.و در سخنى ديگر با شديدترين لحن ممكن، رياست طلب را توبيخ كرده، مىفرمايد: «مَلْعُونٌ مَنْ تَرَءَّسَ، مَلْعُونٌ مِنْ هَمَّ بِها، مَلْعُونٌ مَنْ حَدَّثَ نَفْسَهُ بِها» «4» كسى كه رياست طلب باشد، كسى كه براى يافتن آن تلاش كند و كسى كه هواى آن را در سر بپروراند، ملعون است.
|