عدالت اجتماعى در قرآن

آيه هاى فراوانى در قرآن، به مصاديق مختلف عدل اجتماعى اشاره دارند كه در اين جا بعضى از آن ها را يادآورى مى كنيم.
خداوند در يك آيه مى فرمايد:
(اِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَاْلاِحْسانِ)(1).
خداوند بر عدل و احسان فرمان مى دهد.
در آيه ديگر مى فرمايد:
(اِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ اَنْ تُؤَدُّواْ اْلاَماناتِ اِلى اَهْلِها وَ اِذا حَكَمْتُمْ بَيْنَ الْنّاسِ اَنْ تَحْكُمُوا بِاْلعَدْلِ)(2).
خداوند به شما فرمان مى دهد كه امانت را به صاحبش باز دهيد و هرگاه ميان مردم داورى كرديد، به عدل و داد داورى كنيد.
در آيه ديگرى به پيغمبرش مى فرمايد:
(وَ قُلْ امَنْتُ بِما اَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتاب وَ اُمِرْتُ لاَِعدِلَ بَيْنَكُمْ اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّكُمْ)(3).
(اى پيغمبر! به ايشان) بگو: ايمان آوردم به هر كتابى كه خدا نازل كرده و مأمورم كه ميان شما عدالت برقرار كنم. خدا پروردگار من و پروردگار شما است.
و در آيه ديگر مى فرمايد:
(وَ لايَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْم عَلى اَلاَّ تَعْدِلُواْ اِعْدِلُواْ هُوَ اَقْرَبُ لِلتَّقْوى)(4).
دشمنى با گروهى شما را به گناه و جرم نكشاند كه بى عدالتى كنيد. عدالت پيشه كنيد كه به تقوا نزديك تر است.
در آيه ديگر مى فرمايد:
(وَ اِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى)(5).
هنگامى كه سخن مى گوييد عدالت را رعايت كنيد، هر چند كه درباره خويشان و نزديكانتان باشد.

1ـ نحل/ 90.
2ـ نساء/ 58.
3ـ شورى/ 15.
4 مائده/ 8.
5ـ انعام/ 152.
? صفحه 135?

و درباره رعايت عدالت در ميان همسران مى فرمايد:
(فَاِنْ خِفْتُمْ اَلاَّ تَعْدِلُواْ فَواحِدَةً)(1).
پس هرگاه نگران هستيد كه ميان همسران به عدالت رفتار نكنيد، تنها يك همسر بگيريد.
درباره دَين و ضبط و ثبت و محكم كارى در آن مى فرمايد:
(اِذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْن اِلى اَجَل مُسمَّىً فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كاتِبٌ بِالْعَدْلِ...) (فَاِنْ كانَ اْلَّذِى عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفيهاً اَوْ ضَعِيفاً اَوْ لايَسْتَطِيعُ اَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ)(2).
هرگاه (از كسى چيزى را) براى مدت معيّنى قرض گرفتيد، پس آن را (در سندى) بنويسيد و بايد نويسنده اى در ميان شما (سند) آن را از روى عدالت بنويسد... «پس هرگاه آن كس كه دَين بر ذمه او است، نادان يا ناتوان باشد يا نتواند (مضمون سند را براى نوشتن) تنظيم و تبيين كند، بايد سرپرست او با رعايت عدالت، آن را تنظيم كند.