شرايط ورود به جنگ

از ديد اسلام، جنگ، خود به خود، مطلوب بالاصالة نيست، بلكه همان طور كه گفتيم، هدف دارد و هدف اصلى آن است كه دشمن را ارشاد و به راه راست هدايت كنند تا همگى مسلمان شوند و در صلح و آرامش در كنارهم زندگى كنند.
بنابراين، همان طور كه در قرآن مجيد مى فرمايد: (وَالصُّلْحُ خَيْرٌ)(1) هرچند كه اين

1ـ نساء/ 128.
? صفحه 422?
جمله، در مورد اختلاف هاى زناشويى است، ولى از آن جا كه خود جمله، اطلاق دارد مى توان گفت: در همه موارد، حتى در مورد ارتباط مسلمان ها با كفار نيز صلح بهتر است. البته اين بدان معنا نيست كه صلح را به هر قيمتى بايد برقرار كرد و دست از جنگ كشيد؛ زيرا در بسيارى از موارد، پيشنهاد صلح از سوى دشمن، خدعه و نيرنگ است تا در سايه صلح، تجديد قوا كند و سپس بتواند قوى تر و كارآمدتر به مسلمان ها حمله كند.
منظور اين است كه اگر از سوى دشمن، واقعاً پيشنهاد صلح مقبولى مى شود، اسلام توصيه به پذيرش آن با رعايت احتياط و مراقبت تمام جوانب خواهد كرد كه در اين زمينه، خداوند مى فرمايد:
(وَاِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها)(1).
اگر متمايل به صلح و سازشند، شما نيز آن را بپذيريد.
در جهاد ابتدايى، اگر دشمن حاضر شد معاهده اى با مسلمانان امضا كند كه به صلاح مسلمانان باشد، يعنى راه تبليغ اسلام را باز بگذارد و مسلمان ها بدون جنگ و خون ريزى و با تبليغات خود بتوانند مردم را به خداپرستى متمايل كنند، مسلمانان بايد چنين معاهده اى را بپذيرند و وارد جنگ نشوند؛ زيرا جنگ براى برداشتن مانع از پيش پاى تبليغ و دعوت به اسلام است و از آن جا كه بدون جنگ، اين مانع برداشته مى شود، ديگر نبايد اقدام به جنگ كرد. از اين جا مى توان گفت: اصل و قاعده اوّلى، در رابطه اسلام با كفار، صلح است نه جنگ؛ ولى اگر مسلمان ها با دشمن عنود و ناسازگارى طرف هستند كه به هيچوجه اهل صلح و مسالمت نيست و يا اگر هم پيشنهاد صلح مى كند، قصد فريب و غافلگيركردن مسلمانان و هجوم شديدتر به آن ها را دارد، در اين صورت، مسلمانان را چاره اى جز جنگ نيست.
البته در اين صورت هم مسلمانان نمى توانند بدون مقدمه و ناگهانى به دشمن حمله كنند؛ چرا كه جنگ و جهاد، خود به خود مطلوب نيست، بلكه به منظور ارشاد و هدايت كفار و پذيرش اسلام و عدالت اسلامى است. از اين جا است كه قبل از هر جنگ، نخست بايد آنان را به اسلام دعوت كنند و حقايق اسلام را به گوش آنان برسانند و تا اين دعوت مقدماتى انجام نشده، اقدام به جنگ جايز نيست.

1ـ انفال/ 61.
? صفحه 423?
در يكى از روايات مستفيضة از طرق شيعه و اهل سنت آمده است كه پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)وقتى مى خواست اميرالمؤمنان على(عليه السلام) را به يكى از جنگ ها بفرستد، به او چنين فرمود: «اى على! سعى كن مردم را به سوى حق هدايت كنى كه اگر بتوانى يك نفر را هدايت كنى، بهتر از آن است كه همه دنيا در اختيار تو باشد و آن ها را در راه خدا انفاق كنى.»(1) بنابراين، بايد هدف را به دشمن تفهيم كنند تا بداند كه مسلمان ها مى خواهند او را از بردگىِ انسان ها برهانند و به بندگىِ خداى يكتا برسانند.