4. شنيدن براى پيروىِ احسن

صورت ديگر اين است كه سخن را بشنويم تا خود درباره آن بينديشيم و در درستى و نادرستىِ آن به تشخيص خود اعتماد كنيم و آن را كه درست تشخيص داديم، بپذيريم. خداوند در اين باره مى فرمايد:
(وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطّاغُوتَ اَنْ يَعْبُدُوها وَاَنَابُوا اِلى اللّهِ لَهُمُ البُشْرَى فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ
? صفحه 364?
الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ اُوْلئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللّهُ وَاُوْلئِكَ هُمْ اُوْلُوا الاَْلْبابِ)(1).
بر آنان كه از پرستش طاغوت اجتناب كردند و به در گاه خدا روى آوردند، مژده باد، پس مژده بده بندگانم را آنان كه به سخن، گوش فرا دهند، سپس بهترين آن را به كار بندند. اينان همان هايى هستند كه خدا هدايتشان كرده و اينان صاحبان خردند.
به نظر مى رسد منظور از «القول» در اين آيه، قرآن است و ما در جاى خود گفته ايم كه يكى از اسما و عناوينى كه بر قرآن اطلاق شده، عنوان «القول»است كه اين نيز از شواهد آن و موارد آن خواهد بود و بر فرض آن كه منظور از «القول» اعم باشد و شامل هر كلامى بشود، معناى آيه و فرمان خدا به پيغمبر كه در اين آيه آمده است، اين خواهد بود كه «مژده دهد به آنان كه هر كلامى را بشنوند و بهترين آن ها را به كار بندند.»
بنابراين، يكى از پيش شرط ها يا پيش فرض ها در فرد مورد نظر آيه شريفه، داشتن قدرت تشخيص است تا بتواند از ميان سخنانى كه مى شنود، بهترين آن ها را شناسايى و سپس پيروى كند. پس اگر كسى قدرت تشخيص حق و باطل را نداشته باشد، مشمول اين آيه نيست و اين آيه، هيچ گاه وى را تشويق به شنيدن همه گفته ها نمى كند.مورد خطاب آيه كسى است كه اين حد از درك و تشخيص را دارد و مى تواند سخنان و كلمات خوب و بد را تشخيص دهد تا بتواند خوب ها را جدا كند و به كار بندد، به ويژه با توجه به آيات ديگرى كه سفارش مى كنند به گوش ندادن به سخنان باطل و هشدار مى دهند كه اگر به سخنان باطل گوش دهيد، سر از نفاق در مى آوريد و هم نشين كفار در جهنم مى شويد. با اين وصف، چگونه مى توان از آيه بالا استفاده كرد كه هر كس بايد هر سخنى را بشنود؟!
قطعاً قرآن كريم نمى خواهد بگويد كه به سخن هر گوينده اى گوش دهيد، بلكه گوينده بايد مورد اعتماد باشد و صلاحيت داشته باشد؛ يعنى در سخنى كه مى خواهيد از او بگيريد و به وى اعتماد كنيد، اگر در موارد و جريانات عادىِ زندگى است، بايد گوينده موثق و راست گو باشد و اگر مربوط به امور فنى و نيازمند اجتهاد است، بايد آن شخص صلاحيت اجتهاد و تخصص در آن فن را داشته و خبره باشد.

1ـ زمر/ 17 و 18.