1. شنيدن سخن حق

آن جا كه مستمع سخنى را مى شنود كه علم به حقانيتش دارد، هر چند كه خود از قبل، علم به حقانيت آن دارد، با وجود اين، كار او درست و مفيد خواهد بود؛ زيرا در همين موارد نيز كه انسان سخن حق و پاسخ درست را مى داند، غالباً از آن ها غفلت دارد و شنيدن آن ها سبب توجه به حقايقى مى شود كه از آن ها غافل بوده است. بنابراين، شنيدن وى، هر چند كه استفاده علمى برايش ندارد، ولى نوعى يادآورى و غفلت زدايى و تجديد توجه است كه به طور طبيعى مى تواند تأثير نفسانى و رفتارى بسيارى براى شنونده در برداشته باشد. همه ما بسيارى از مسائل را مى دانيم؛ ولى هميشه به آن ها توجه نداريم و عملاً، به اين
? صفحه 359?
دانسته ها، كه مورد غفلت ما قرار گرفته اند، در رفتار و كردار خود ترتيب اثر نمى دهيم. در اين حال، شنيدن همين مسائل از ديگران، موجب مى شود كه دانسته هاى مورد غفلت ما زنده و فعال شوند و در رفتار ما تأثير بگذارند. بهترين سخنانى از اين نوع كه شنيدنش در هر حال، مفيد خواهد بود، سخن خدا است در قرآن كريم و سپس سخنان پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و امامان معصوم(عليهم السلام) است كه در روايات آمده است. در مرحله سوم، نصايح و مواعظ علما و حكما و مردان خدا است كه براى زنده نگه داشتن مفاهيم ذهنى، اعتقادى و اخلاقى، اهميت فوق العاده اى دارند و در رفتار ما تأثير بسيارى مى گذارند. از اين رو، در اسلام به شنيدن چنين سخنانى تأكيد فراوان شده است. خداوند در قرآن مجيد مى فرمايد:
(وَاِذا قُرِئَ القُرآنُ فَاْستَمِعُوا لَهُ وَ اَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ)(1).
به هنگامى كه قرآن خوانده مى شود، همگى گوش فرا دهيد و سكوت كنيد، باشد كه مورد لطف و رحمت خدا قرار گيريد.
آرى سكوت كردن و گوش فرادادن به قرآن، وقتى كه قرائت مى شود، غير از آن كه احترامى به كلام خدا خواهد بود، سبب تمركز حواس و توجه به محتوا و معناى آيات خواهد شد و خود مستمع را نيز در معرض الطاف و عنايات الهى قرار مى دهد.