نهى از منكر و قيام عليه فساد

در مواردى، از نظر شرعى، قيام عليه فساد و مبارزه با ظلم لازم است تا اساس دين حفظ شود. اگر كسانى مى خواهند مقدسات دين را از بين ببرند، به يقين لازم است كه با آنان مبارزه كرد. با توجه به هدف از بعثت انبيا، شكى در لزوم مبارزه با فساد براى ما باقى نمى ماند و هر چند كه دليل شرعى هم بر لزوم چنين مبارزه اى نداشتيم، وقتى اساس اسلام در خطر است، مبارزه به هر قيمتى لازم است و بايد در اين راه، با هر خطرى روبه رو شد، چه عنوان امر به معروف و نهى از منكر بر آن صادق باشد يا نباشد. در اين گونه موارد، نه بايد در انتظار يافتن دليل تعبدى بمانيم و نه بايد در گرو عناوين و تطبيق عناوين باشيم؛ چرا كه راه روشن است و هدف مشخص و وظيفه ما مبارزه خواهد بود. مرحوم كاشف الغطاء(ره) در اين باره مى فرمايد: «فقيه بايد ادله ظنّى را براى موارد مشكوك ذخيره كند». پس مبارزه با فساد را در جامعه اسلامى، وقتى كيان اسلام در خطر است، به هيچوجه، نبايد يك مسئله مشكوك تلقى كنيم تا لازم باشد از راه ادله ظنّى به فكر اثبات آن باشيم.
اما مى بينيم كه در بعضى روايات، بر اين گونه اعمال، عنوان امر به معروف و نهى از منكر اطلاق شده است. حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) در حالى كه هدف خود را از قيام كربلا بيان مى كند، چنين مى فرمايد:
«خَرَجْتُ لاِمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَاَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ»
1ـ آل عمران/ 104.
? صفحه 349?
من قيام كرده ام تا امر به معروف و نهى از منكر كنم.
در چنين رواياتى، قيام امام حسين، از مصاديق امر به معروف و نهى از منكر شمرده شده است، با اين كه به جنگ و كشته شدن عزيزترين عزيزان اسلام انجاميد. پرسش ديگر اين است كه آيا اطلاق امر به معروف و نهى از منكر، بر چنين مواردى حقيقى است يا مجازى؟
در پاسخ مى توان گفت كه امر به معروف و نهى از منكر، به معناى حقيقىِ خود، شامل اين گونه موارد نمى شود و عنوان جهاد بر آن ها بيش تر صدق مى كند. بنابراين، اطلاق امر به معروف و نهى از منكر، از باب توسعه در تعبير است و يا اين كه ممكن است منظور از امر به معروف و نهى از منكر، در سخن آن حضرت، به مفهوم حقيقى اش، همان امر به معروف و نهى از منكر در كلام و افشاى مركز فساد باشد و مسئله جنگ و جهاد و كشتن و كشته شدن، در واقع، از عوارض بعدىِ امر به معروف و نهى از منكر بوده اند. پس حضرت، امر به معروف و نهى از منكر را به خود اين حادثه خونين اطلاق نكرده اند، بلكه آمده اند تا امر به معروف و نهى از منكر و با فساد مبارزه كنند؛ ولى از آن جا كه دشمن، ياغى و طاغى بوده، به جاى پذيرش حق، به جنگ با آن حضرت و كشتن ايشان و يارانش اقدام كرده است.