الف) اخلاق اسلامى در سخن گفتن

نخستين و مهم ترين وسيله تبادل اطلاعات در بين انسان ها، سخن گفتن است. بنابراين، سخن گفتن يك پديده اجتماعى است و اگر انسان، به تنهايى زندگى مى كرد، نه نيازى به حرف زدن داشت و نه انگيزه اى كه او را به سخن گفتن وادار كند و حتى شايد در چنين وضعى، قادر به سخن گفتن هم نبود؛ چون به احتمال زياد، سخن گفتن، يك پديده اجتماعى است كه در اثر نياز انسان به تبادل اطلاعات به وجود آمده است، گو اين كه
? صفحه 328?
اصل استعداد و قدرت بر سخن گفتن، يك امر خدادادى است كه به لطف خود، در آفرينش انسان به وديعت نهاده است؛ اما شكل گرفتن، فعليت يافتن و شكوفايى آن به صورت هاى مختلف و پيدايش زبان ها و لغت هاى گوناگون، شكل قرار دادى دارد و انسان ها با احساس اين نياز، الفاظ مشخصى را براى معانى خاصى وضع كرده اند تا به اين وسيله، مطالب خود را به ديگران منتقل كنند و از فكر و تصميم و اراده يكديگر آگاه شوند. پس، از آن جا كه اين قريحه را خدا به انسان داده، يك امر تكوينىِ فردى است، هر چند كه فلسفه وجودى آن، نيازهاى اجتماعى انسان به تبادل اطلاعات است؛ اما زبان هاى مختلف و گويش هاى متفاوت در سخن گفتن، يك امر قراردادى و اعتبارى و يك پديده صرفاً اجتماعى است.