پنجم آن كه

از مجموع آيات به دست مى آيد كه ما به طور كلى سه نوع نجوا داريم:

1ـ نجوايى كه بر اساس نيكى و خدا ترسى و براى تأمين مصلحتى عمده باشد، كه اشكالى ندارد.
2ـ نجوايى كه اساس آن بر گناه و تجاوز به ديگران و سرپيچى از حكم پيغمبر خدا است، كه مسلّماً از گناهان است و بايد ترك شود.
3ـ نجواى عادى و معمولى كه مصلحتى بر آن مترتب نمى شود؛ اما متضمن گناه و تجاوز و مخالفت با پيغمبر خدا هم نيست. اين نوع نجوا، هر چند كه مفاسد نوع دوم را
? صفحه 272?
ندارد، اما بايد بدانيم كه نجوا، خود به خود، منهاى مصالح و مفاسدى كه بر آن بار مى شود، كار مطلوبى نيست و اطلاق آيه (إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا)(1) شامل اين مورد معمولى نيز مى شود. اين كه در يك مجلس عمومى و در حضور ديگران، دو نفر با هم درگوشى سخن بگويند، خواه موضوع گفتگوى آنان بد باشد يا خوب، اين كار، خود به خود، خلاف ادب است؛ چرا كه ديگران از اين طرز صحبت محرمانه دلگير خواهند شد. به يگانگى ها و همدلى ها لطمه مى زند و دل ها را از هم دور مى كند. پس يك كار شيطانى است.