علم به نفس و توجه به نفس
اكنون، براى توضيح بيشتر مطلب مورد بحث و مشخّص شدن ارتباط آن با مدلى كه براى بررسى ساختمان روانى انسان ارائه كرديم بايد بگوئيم: اصولا، نفس درموجوديّت خود و ذاتاً عين علم و آگاهى است و يكى از نخستين كارهائى كه بلاواسطه از نفس سرمى زند، همان آگاهى و توجّه است.توجّه، گرچه با علم رابطه شديد دارد؛ ولى، عين علم نيست و با آن، تفاوت دارد. بسيار اتّفاق مى افتد كه چيزهائى را مى دانيم؛ ولى، توجّهى به دانسته هاى خويش نداريم. علم، ممكن است براى نفس يك حالت انفعالى باشد؛ ولى، توجّه پيوسته، براى نفس، يك فعّاليت است كه از آن صدور مى يابد.