قرآن درباره مركب
خداى متعال در ضمن بيان نعمتهايى كه به انسان عطا فرموده است در تعدادى از آيات، نعمت مركب را نيز گوشزد مى كند.
نخستين مركبهايى كه انسان از آنها استفاده مى كرده، حيواناتى مثل گاو، شتر، الاغ، اسب و قاطر بوده كه انسان در سفرها او نقل و انتقالات خود در خشكى از آنها استفاده مى نموده است. ولى، براى سفر دريايى، چنين مركبهاى طبيعى وجود نداشته است. از اين رو، نياز به سفر دريايى او را بر آن داشت كه براى سفرهاى دريايى دست به كار ساختن وسايلى چون قايق و كشتى بزند تا اين نياز زندگى خود را نيز با دست خودش برطرف سازد.با وجود اين تفاوت آشكار، ميان مركبهاى طبيعى چون اسب و قاطر و مركبهاى مصنوعى و ساخته دست بشر چون قايق و كشتى، خداوند آفرينش همه آنها را به خود نسبت مى دهد و طبعاً، اگر بنا بود كه قرآن كريم در اين عصر نازل شود، ساختن وسايل پيشرفته اين عصر: هواپيماها، ناوگانها و سفينه ها و ديگر وسايل غول پيكر و پيشرفته نقل و انتقالات رايج اين عصر را نيز به خود نسبت مى داد و مى فرمود: هواپيما را هم ما براى شما خلق كرديم و سفينه هاى فضاپيما را هم ما براى شما آفريديم. زيرا ملاك در همه يك چيز است. منظور اين است كه انتساب همه موجودات به خداى متعال ملحوظ بوده توجّه بشر هميشه و در همه جا به سوى او باشد، چرا كه در نهايت منشأ و مبدأ همه نعمتها اوست.خداوند در يكى از آيات قرآن مى فرمايد:«وَمِنَ الاَْنْعامِ حَمُولَةً وَفَرْشاً.»(1)[و از چارپايان برايتان وسيله حمل و نقل و باربرى و مركب سوارى ايجاد كرد].او در ميان چارپايان بعضى را باركش قرار داده است تا وسايل زندگى شما را حمل كنند و همانا يا بعضى ديگر را مركّب قرار داده تا شما را به اين سو و آن سو ببرند.در يكى ديگر از آيات قرآن آمده است كه:«أَللّهُ الَّذى جَعَلَ لَكُمْ الاَْنْعامَ لِتَرْكَبُوا مِنْها وَمِنْها تَأْكُلُونَ وَلَكُمْ فيها وَمَنافِعٌ لِتَبْتَغُوا عَلَيْها حاجَةً فى صُدُورِكُمْ وَعَلَيْها وَعَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ.»(2)
[خدا همان كسى است كه چارپايان را برايتان آفريد تا از آنها براى سوار شدن استفاده كنيد و از (گوشت) آنها بخوريد و برايتان در آنها فوايد ديگرى نيز خواهد بود و بر آنها به نيازها و مقاصدى كه داريد مى رسيد و بر چارپايان (در خشكى) و بر كشتى (در دريا) سوار شويد].در آيه فوق نيز در دو مورد بر اين نعمت الهى تأكيد كرده است. ضمناً جمله آخر اين آيه يعنى جمله «وَعَلَيْها وَعَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ.» در آيه ديگرى نيز تكرار شده است.(3)در يك مورد مى فرمايد:«وَجَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْفُلْكِ وَالاَْنْعامِ ما تَرْكَبُونَ.»(4)
[و برايتان از كشتى و چارپايان وسيله اى قرار داد تا سوار شويد].
--------------------------------
1ـ انعام/ 142.
2ـ غافر/ 79 و 80.
3ـ مؤمنون/ 22.
4ـ زخرف/ 12.

در مورد ديگرى در قرآن آمده است كه:«وَتَحْمِلُ اَثْقالَكُمْ اِلى بَلَد لَمْ تَكُونُوا بالغيهِ اِلاّ بِشِقِّ الاَْنْفُسِ اِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ وَالْخَيْلَ وَالْبِغالَ وَالْحَميرَ لِتَرْكَبُوها.»(1)[و (چارپايان) بارهاى سنگين شما را (بر پشت خود) حمل مى كنند به شهرى كه جز با مشقّت و سختى نمى توانستيد به آنجا برسيد كه پروردگار شما رؤوف و مهربان است و اسب و قاطر و الاغ را قرار داد تا بر آنها سوار شويد].
در آيه ديگرى مى فرمايد:«وَآيَةٌ لَهُمْ اَنّا حَمَلْنا ذُرِّيَّتَهُمْ فى الْفُلْكِ المَشْحوُنِ وَخَلَقْنا لَهُمْ مِنْ مِثْلِه ما يَرْكَبُونَ.»(2)[و اين آيت و نشانه اى است برايشان كه ما فرزندانشان را در كشتى پر از بار سوار كرديم و نظير آن چيزهاى ديگرى كه سوار شوند برايشان آفريديم].
سرانجام در آيه ديگرى نيز آمده است كه:«اَوَلَمْ يَرَوْا اَنّا خَلَقْنا مِمّا عَمِلَتْ اَيْدينا اَنْعاماً فَهُمْ لَها مالِكُونَ وَذَلَّلْنا ها لَهُمْ فَمِنْها رَكُوبُهُم وَمِنْها يَأْكُلُون.»(3)[آيا نمى بينند كه با دست خود چارپايان را آفريديم كه مالك آنها هستند و آنها را برايشان رام و هموار ساختيم پس از آنها سوارى مى گيرند و از (گوشت) آنها تغذيه مى كنند].در آيات فوق به طور كلّى با دو تعبير كلّى «انعام» و «فُلك» به دو نوع وسيله طبيعى و صنعتى براى سفر و نقل و انتقال اشاره شده و در آيه 8 سوره نحل با تعبير «والخيل والبغال والحمير» انعام را كه قابل استفاده سوارى و نقل و انتقال هستند با ذكر مصاديق آن مثل اسب، استر و الاغ روشن ساخته است كه همگى آنها در حمل و نقل و سفر كمك انسان بوده اند و در اينجا به يك آيه كلّى هم اشاره مى كنيم كه مى فرمايد:

--------------------------------

1ـ نحل/ 7 و 8.
2ـ يس/ 41 و 42.
3ـ يس/ 72.

«وَلَقَدْ كَرَّمْنا بَنى آدَمَ وَحَمَلْناهُمْ فى الْبَرِّ وَالبَحْرِ.»(1)[و به فرزندان آدم كرامت و احترام داديم و در خشكى و دريا (بر چارپايان و كشتى) آنها را حمل كرديم].و منظور اين است كه وسيله [حمل و نقل و سوارى انسان را در خشكى و دريا كه همان مركب هاى طبيعى مثل اسب و استر و الاغ و مركبهاى] صنعتى مثل كشتى كه از قديم بوده در اختيار انسان قرار داده است و امروز نيز وسايل پيشرفته زمينى، هوايى و دريايى و ابزار و ادوات غول پيكر و در عين حال راحت و خوب و سريع در اختيار انسان قرار داده است؛ چرا كه ملاك در اين وسايل همان است كه در كشتى آمده و همانطور كه خداوند كشتى، اين وسيله صنعتى را با اين كه ساخته دست انسان است به خود نسبت داده است به همان ملاك مى توان و بايد همه ابزار و وسايل صنعتى پيشرفته امروز را نيز به خداوند نسبت دهيم.
--------------------------------
1ـ اسراء/ 70.