|
افكار عملى و نتايج اعمال
اكنون پس از آنكه درباره متعلقات و آثار ايمان و كفر انديشيديم و نهايتاً، به ايمان دست يافتيم، اين سؤال مطرح است كه آيا در مقام عمل به چه چيزى بايد بينديشيم؟ در پاسخ مى‌گوييم: يك مرحله از انديشه عملى عبارت است از دقت براى تشخيص كار «خوب» از كار «بد» تا آنچه را در اين زمينه عقل مى‌فهمد از عقل، و آنچه را نمى‌فهمد از شرع دريافت كنيم و بدانيم كه چه كارى را بايد انجام دهيم و كدام را بايد ترك كنيم؛ ولى، علاوه بر اين، لازم است درباره آثار فعل و ترك كارهاى خوب و بد نيز بدقّت بينديشيم ـ همانطور كه درباره آثار ايمان و كفر لازم بود - و آثار دنيوى و اخروى كارهاى خوب و بد را با دقّت بررسى كنيم. قرآن درباره برخى از آثار دنيوى كارها به عنوان نمونه، به انسان آگاهيهايى مى‌دهد كه البتّه، آثار اعمال انسان منحصر در آنها نيست؛ بلكه، ظهور آنها از الطاف الهى است و موجب
--------------------------------
1. حج/ 46.
2. مائده/ 105.
هشيارى، بيدارى و تنبّه وى مى‌شود تا خود را از آثار بزرگتر و زيانبارتر برهاند و به آثارى شيرين‌تر و نتايجى چشمگيرتر نزديك كند. چنانكه خداوند خود در اين زمينه مى‌فرمايد:«ظَهَرَ الْفَسادُ فِى‌الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ اَيْدِى النّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذى عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُون»(1)به خاطر كارهايى كه دستهاى مردم انجام داده‌اند فساد در زمين و دريا ظاهر شد تا (خداوند، آثار) بعضى از آنچه به عمل آورده‌اند به آنان بچشاند، باشد كه آنان (به مسير حقّ و راه درست) باز گردند.و در آيه ديگر مى‌فرمايد:«وَما اَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَة فَبِما كَسَبَتْ اَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثير.»(2)آنچه از مصيبت به شما مى‌رسد به سبب كارى است كه دستانتان انجام داده است و (خداوند) از بسيارى (ديگر از آنها مى‌گذرد و آنها را) مى‌بخشد.و در آيه ديگرى مى‌گويد:«و لَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرى امَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكات مِنَ‌السَّماءِ وَاْلاَرْضِ وَلكِنْ كَذَّبُوا فَاَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون»(3)و اگر مردم آباديها ايمان آورده و تقوا (پيشه) كرده بودند، بركاتى از آسمان و زمين بر (روى) ايشان گشوده بوديم و لكن تكذيب كردند پس آنان را به سبب آنچه كرده بودند (بر) گرفتيم. كه در اين آيه هم از آثار مطلوب كارهاى نيك و هم از آثار ناخوشايند كارهاى زشت نام برده شده است. و در آيه ديگرى مى‌گويد:«وَعَدَاللّهُ الَّذينَ امَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُواالصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى‌اْلاَرْضِ.»(4)خداوند كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دهند وعده داده است كه آنان را خليفه خويش در روى زمين قرار دهد.
--------------------------------
1. روم/ 41.
2. شورى/ 30.
3. اعراف/ 96.
4. نور/ 55.
و نيز در آيه ديگر چنين آورده است كه:«قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اسْتَعينُوا بِاللّهِ وَاصْبِرُوا اِن اْلاَرْضَ لِلّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقين»(1)موسى به قوم خود گفت: از خدا كمك بگيريد و صبر داشته باشيد كه زمين از آن خداوند است و به هر كه از بندگانش بخواهد آن را ارث مى‌دهد و سرانجام از آن تقواپيشگان خواهد بود. آنچه در آيات فوق آمده آثار تلخ و شيرين رفتارها و كارهاى زشت و زيباى ما هستند كه در اين عالم، ظاهر مى‌شوند و آثارى نيز از كارها و رفتاريهاى انسان در جهان آخرت براى وى آشكار مى‌شود كه آيات و روايات فراوانى به تبيين آنها پرداخته‌اند. آنها به ما مى‌گويند: اعمال شايسته ما را به سعادت اخروى مى‌رسانند و داخل در بهشت مى‌كنند و در مقابل، كارهاى ناشايسته انسان باعث شقاوت وى و رفتنش به جهنم مى‌شوند. در اينجا لازم است مجدداً فكر خويش را اين‌بار، درباره مقايسه نعمتها و نقمتهاى دنيوى و اخروى و سنجش لذايذ و آلام مادى و معنوى بكار اندازيم و شدّت و ضعف و كمال نقص آنها را بشناسيم كه در زندگى عملى ما تأثيرى عميق خواهد داشت و رفتار ما را تا حدّ زيادى از زشتيها و آلودگيها پاك و پاكيزه خواهد كرد.
--------------------------------
1. اعراف/ 128.
|