2 ـ سكوت
در بحثهاى گذشته گفتار مشروحى درباره اهمّيّت سكوت داشتيم و روايات زيادى در مورد اهمّيّت سكوت نقل شده و در آيات قرآن اشارات پر معنايى درباره سكوت ديديم; اين به خاطر آن است كه هر قدر انسان كمتر سخن بگويد لغزشهاى او كمتر است، و هر قدر بيشتر سكوت كند سلامت او بيشتر خواهد بود.
اضافه بر اين، ممارست بر سكوت سبب مى شود كه انسان زبانش را در اختيار خود بگيرد، و از طغيان و سركشى آن بكاهد و به اين ترتيب به جائى مى رسد كه جز حق نگويد و جز به رضاى خداوند سخن نراند.

1. محجّة البيضاء، جلد 5، صفحه 193.
2. كافى، جلد 2، صفحه 115، حديث 13.
بايد توجّه داشت كه مراد از سكوت، سكوت مطلق نيست ـ زيرا بسيارى از مسائل مهمّ زندگى اعم از معنوى و مادّى و اطاعات و عبادات و نشر علوم و فضائل و اصلاح در ميان مردم، از طريق سخن گفتن است ـ بلكه منظور از قِلّةُ الكلام (كم سخن گفتن) يا به تعبير ديگر،خاموشى،در برابر سخنان فساد انگيز يا مشكوك و بى محتوا و مانند آن است.
به همين دليل، در حديثى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى خوانيم:
مَنْ كَثُرَ كَلامُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ، وَ مَنْ كَثُر خَطَؤُهُ قَلَّ حَياؤُهُ، وَ مَنْ قَلَّ حَياؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ، وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلْبُهُ، وَ مَنْ ماتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النّارَ; كسى كه سخن بسيار بگويد خطا و لغزش او فراوان مى شود; و كسى كه خطا و لغزشش فراوان گردد، حياء او كم مى شود; و كسى كه حيائش كم شود، پرهيزگارى اش كم مى شود; و كسى كه ورعش كم شود، قلبش مى ميرد; و كسى كه قلبش بميرد، داخل آتش دوزخ مى شود!»(1)
همين مضمون با تعبير فشرده ترى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيز نقل شده است(2).
در حديث ديگرى از همان امام بزرگوار مى خوانيم: «اَلْكَلامُ كَالدَّواءِ قَليلُهُ يَنْفَعُ وَ كَثِيرُهُ قاتِلٌ; سخن مانند دارو است، اندكش مفيد و كثيرش قاتل است!»(3)